Madde Detay

Yaşar Nezihe Bükülmez. 17 Kânunusani 1297 (1880) tarihinde Baruthane yokuşunda fakir bir evde doğar (Taha Ay’a göre 1881; İbnülemin Mahmut Kemal İnal’e göre 1882). Babası şehremânetlerinde hademe Kadri Efendi, annesi Kaya Edâ Hanım. Asıl adı Zeliha. Beş kız kardeştirler ancak bunlardan sadece Zeliha hayatta kaldığı için adına ‘Yaşar’ eklenir. İlk eşi Âtıf Zahir Efendi, karısının Yaşar Zeliha olan ismini beğenmediği için Yaşar Nezihe olarak değiştirir. Hayatına Yaşar Nezihe ismiyle devam eden şaire, Soyadı Kanunu’yla Bükülmez soyadını alır. Yaşar Nezihe altı yaşındayken annesini kaybeder. Okumak ister ancak babası onu okula göndermez. Ancak ot toplayıp aktarlara satarak mahalle mektebinde bir yıllık eğitim alabilir. Babası işten çıkarılınca, fakirliklerine çare olacağı düşüncesiyle kızını kendisinden yirmi yedi yaş büyük olan Atıf Zahir Efendi ile evlendirir. Atıf Efendi, kısa bir süre sonra Yaşar Nezihe’yi çocuğu olmadığı gerekçesiyle boşar. İkinci evliliğini Mühendis Mehmet Fevzi Bey ile yapan Yaşar Nezihe’nin bu evlilikten Suat, Sedat ve Vedat adında üç oğlu olur. Altı yılın ardından Mehmet Fevzi Bey, ailesini terk eder. Suat ve Sedat gıdasızlıktan ölürler. Daha sonra Yusuf Niyazi Bey ile evlenir. Yaşar Nezihe’nin üçüncü eşi olmasıyla beraber ilk nişanlısıdır ancak gençliklerinde evlenememişlerdir. Evlilikleri ise elli gün sürer. Art arda babası ve amcasını kaybeder. Açlık sınırında geçinebilmek için nakış yapar, İstiklal Savaşına harbe gidenlerin yakınlarına mektup yazar. İki kez intihara kalkışır ancak oğlu yüzünden vazgeçer. On yedi sene Esirgeme Derneği’ne daha sonraki yıllarda ise Kızılay’a iş işler, Şark Eşya Pazarı’nda dikiş yapar, Darphane’de İstiklâl madalyalarının kurdelelerini diker. Kendisine, 1912 yılında ölen babasından 42,5 kuruşluk çok düşük bir maaş bağlanan şaire, gazetelere mektup yollayarak tepkisini dile getirir. Tanîn gazetesinden İsmail Müştak (Mayakon) bu mektuptan etkilenerek bu mesele üzerine bir yazı yazar. Prof. Dr. Martin Hartmann, 1919 yılında çıkardığı Dichter der NeuenTurkei’de (Türk Şairler Antolojisi) üç sayfayı Yaşar Nezihe’ye ayırır. Yaşar Nezihe, Mayıs 1923’te  ve 1924 yılının mayısında Aydınlık’ta  “1 Mayıs” adında şiirler yayımlar. Aydınlık’ta şiir yazması, Amele Cemiyeti’ne üye olması ve grevlere destek vermesi yüzünden 3 Haziran 1341’de (1925) komünistlik suçlaması ile gözaltına alınır. Bu nedenle kimi yerlerde “ilk sosyalist kadın şair” gibi ifadelerle anılır. Gözaltına alınışından sonra sosyal içerikli şiir yazmayan Yaşar Nezihe, sonraki yıllarda bütün evrakını Taha Toros’a verirken ‘Şiir Defteri’nin yayımlanmasını, fakat “1 Mayıs” şiirlerinin hayat hikâyesinde kesinlikle işlenmemesini ister. Henüz hayattayken ölüm ilanı verilen Yaşar Nezihe bu duruma oldukça içerler. Buna bağlı olarak Murat Uraz, şairenin biyografisinde 1934-1935 yıllarını ölüm tarihi olarak verir. Bunun üzerine Taha Toros 1934’te Yaşar Nezihe ile görüşür ve bu röportaj Yedigün dergisinde yayımlanır. 5 Kasım 1971’de, 91 yaşında vefat eder, Küçükyalı Altıntepe Mezarlığı’nda toprağa verilir.

Yaşar Nezihe, yaşlı teyzesinden dinlediği aşk hikâyelerinin ve teyzesinin ölümünden sonra okuduğu facia romanlarının etkisiyle yazmaya başlar. Şiire başlayışında asıl etkili olan olay ise Malûmat gazetesinde Ahmet Rasim’in Leylâ Feride imzasıyla yazdığı “Çare bulan olmadı bu yareye” şarkısını görmesidir (m.1896, h.1312). Bunun üzerine ilk şiirini “Mazlûme” imzasıyla Malûmat’a gönderir. 1901’de Terakki gazetesinde yazmaya başlar. Şiirlerini Mazlûme, Mahmûre, Mehcûre, Yaşar Nezihe, Yaşar binti Kadri, Yaşar binti Abdulkadir, Yaşar Nezihe binti Kantarcı Kadri isimleriyle yayımlar. Soyadı kanunundan sonra Kadın Gazetesi’nde yazdığı şiirlerinde Bükülmez soyadını kullanır. Şiirleri ve bazı yazıları Kadınlar Mecmuası, Malumat, Menekşe, Hanımlara Mahsus Gazete, Sabah, Kadın Yolu, Kadınlar Dünyâsı, Asır, Nay, Kadın Gazetesi, Terakki, Aydınlık gibi mecmua ve gazetelerde yayımlanır. Kadınlar Dünyâsı’nın hemen her sayısında şiiri vardır. Derginin 124. sayısının kapak resmi “Büyük Şaire Yaşar Nezihe Hanımefendi” başlığıyla şaireye aittir. Bir Deste Menekşe 1331 (1915) Yaşar Nezihe’nin basılan ilk eseridir. Muhtelif dergilerde çıkan yazılarını ihtiva eden bu eser, bir ilk kitap olmanın verdiği birtakım eksiklikleri barındırır ve yayımlandığı günlerde çok ilgi görmez. İkinci ve basılı son eseri Feryatlarım 1340 (1924) yılında yayımlanır. Feryatlarım’dan sonra yazdığı şiirleri, 1928’e kadar Nazikter ve Kadın Yolu (Türk Kadın Yolu), 1928’den sonra Kadın Gazetesi, (1949’dan 1954 tarihine kadar) gibi süreli yayınlarda çıkar. Basılmayan son şiirlerini (Şiir Defteri) Taha Toros’a teslim eder. Şiir Defteri’ndeki manzumelerde tipik bir gelin kaynana geçimsizliği vardır. Feryatlarım’da “Vedad İçin” bölümünden sonra “Rifat Necdet Beye” şiiri ile başlayan otuz şiirlik ilk bölümün ardından “Gazeller”, “Nazireler” ve “Şarkılar” olmak üzere üç bölüm bulunur. Nazirelerinden dördünü, kendisi için en mühim şair olan Fuzuli’ye yazar. Son bölümde ise otuz bir şarkı ile iki türkü mevcuttur. Baskın temi keder olan Feryatlarım’da akıcı bir dil kullanır. Kendisini bırakan ve şiirlerini yakan eşi Mehmet Fevzi Bey'e kızgınlığıyla yazdığı 127 beyitlik “Azaplı Geceler” şiirinde sitemi, yer yer nefret boyutuna ulaşır. Daha sonraki şiirlerine evlat acısı yansır. Hayatını şiirine bir anne ve kadın duyarlılığı ile aktarır. Ailesindeki ve evliliklerindeki baba imgesinin eksikliği şiirlerine yansır. Şiirlerinde kederin naifliği ile kırılmışlığın sertliği birleşir. Kadere, insanlara ve terk edilmişliğine sitem niteliğindeki şiirlerinde en belirgin his, yalnızlığın verdiği kederdir. Şiir yazmak onun için bir varoluş biçimidir. Samimi ve yalın bir üslupla yazdığı şiirlerinde çektiği acının tasavvur edilmesini, kendisinin incindiği kadar başkalarının da incinmesini ister. Urfa musiki meclislerinde en çok gazeli okunan şair olan Yaşar Nezihe, aruzu dönemine göre iyi kullanan şairler arasında kabul edilir. Hece vezni ve serbest vezinle yazdığı şiirleri de vardır.