Ali Yürük

(d. 18 Haziran 1940 / ö. -)
Tiyatro Oyuncusu, Suflör, Denetçi, Yazar, Tiyatro Oyunu Yazarı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Emine Hanım ve sorgu yargıcı Veli Yürük'ün oğlu olarak Afyonkarahisar'ın Emirdağ ilçesinde dünyaya geldi. İlk ve ortaokulu Emirdağ'da bitirdi, lise öğrenimini Eskişehir'de 1960 yılında tamamladı. 1957 – 1960 yılları arasında Eskişehir Şekerspor’da voleybol, Emirdağ Gençlik Spor’da futbol oynadı. Çocukluk çağlarında babasını kaybetti ve bu sebeble hem çalışıp hem okumak zorunda kaldığından 1960 yılında İstanbul Şehir Tiyatroları'nda oyuncu olarak göreve başladı. Şehir Tiyatroları'nda çalıştığı süreç içerisinde de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nin Coğrafya bölümünden 1972 yılında mezun oldu. 15 yılda 60 piyeste görev alan Yürük, 32’sinde rol aldı, 18 piyeste reji asistanlığı, 10 piyeste suflörlük yaptı (Çakır, 1995:32).

Tiyatroları TV dizisi olarak da yayınlanan yazar yaşamını Ankara'da sürdürmektedir. Evli ve üç çocuk babasıdır.

Tiyatroya İstanbul Şehir Tiyatroları'nda oyunculuk yaptığı süreçte başlayan ve bu süreçte piyes yazma denemeleri yapan yazarın ilk oyunu Çatallıköy üç sene bekletildikten sonra 1966 yılında Ankara Devlet Tiyatroları’nda sahnelendi. İçeriği kan davası olan bu oyununda Afyon yöresinin folklorik özelliklerini yansıttı. Çatallıköy 1968’de Ü. Erakalın tarafından filme alındı, 1973’te TRT Türkiye Radyoları’nda Arkası Yarın programında yayınlandı. Aynı oyun 1978 yılında Türkolog Anna Masala tarafından İtalyancaya aktarıldı. 1989 yılında ise yine TRT için üç bölümlük bir dizi olarak çekildi.

Ali Yürük'ün döneminde ses getiren ve rekorlar kıran Türkmen Düğünü isimli oyunu 1975’te Bursa, 1976 ve 1996’da Ankara ve 1987’de Adana devlet tiyatrolarında sahnelendi. Ali Yürük bu eserinde Türkmenler'in düğün adetlerine yer verdi. Dünyada bir halkın düğün, kız alıp verme, düğün eğlenceleri, takıları hakkındaki ilk oyun olan Türkmen Düğünü 1996-1997 yıllarında 145 defa sergilenerek bir sezonda en çok sahne alan oyun ünvanına erişti.

Sanatta milli kültürü savunan ve milli değerlerin, bir toplumu toplum yapan örf ve adetlerin tiyatroda yer alabilmesi gerektiğini belirten yazar, .1977 yılında Emine Işınsu'ya verdiği röportajda tiyatroya dair fikirlerini şöyle dile getirmişitir: " İdeoloji oyuna girmemelidir. San'at ideolojiyi bünyesinde taşıyamaz. Çünkü, ideoloji sanatın en kötü hastalığıdır... San'at iyiyi, güzeli, doğruyu anlatır. İyi, güzel, doğru meydanda değildir yahut herkes görüp, anlayamaz ve anlatamaz. Onun için; iyiyi, güzeli, doğruyu gösterebilene, anlatabilene sanatkâr denir. San'atın her dalında, herkesin öğreneceği, istifade edeceği gerçek vardır... Ancak bir milletin mefkuresi, ülküsü ile şu anda kullanılan ideoloji kelimesinin hastetdiği anlamı, birbirinden ayırmak gerekir. Hiç değilse ben, ayırıyorum. Türk Milleti olarak ezelden beri bir mefkuremiz vardır. Türk örf ve âdetleri; bu Türklük mefkuresine erişebilmemiz için, yaşama tarzımıza yerleşmiş; ilimde, fende, kültür san'at, medeniyet alanında Türk insanının, çağının asırlar boyu nasıl önde gittiğini gösteren birer kültür hazineleridir...'' (Işınsu, 1977: 4-5).

Tiyato ile ilgili fikirlerini ve Şehir Tiyatrolarında çalıştığı süre boyunca yaşadıklarını 1977'de Türkiye'de Tiyatro Kavgası adıyla yayımlanan ve 1990 yılında adı değiştirilerek Tiyatronun Perde Arkası adıyla tekrar yayımlanan eserinde anlattı. Bu eserinde dönemin tiyatro anlayışını eleştirdi. Türkiye' de neden milli bir tiyatro oluşturulamadığını, dönemin baskın tiyatro anlayışını ve bu anlayışla olan mücadelesini anıları ve tecrübeleriye birlikte bu eserinde irdeledi.

Kaynakça

Çakır, Ömer (1995). "Tiyatro'nun Perde Arkası" Bilge, Yaz (5): 31-34..

Işınsu, Emine (1977). "Türkmen Düğünü ve Ali Yürük" Devlet, 378: 4-5.

Yalçın, Murat (2010). “Yürük, Ali” Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: Yapı Kredi Yay. 1155.

Yılmaz, Mevlüt Uluğtekin (2010), "Türkmen Düğünü ve Ali Yürük!" https://www.yenicaggazetesi.com.tr/turkmen-dugunu-ve-ali-yuruk-15750yy.htm [erişim tarihi: 02.10.2019]

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. AHMET CAN
Yayın Tarihi: 22.10.2019
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Türkiye'de Tiyatro KavgasıBoğaziçi Yayınları / İstanbul1977Hatıra
ÇatallıköyOcak Yayınları / Ankara1987Tiyatro
Türkiye Neden BöyleOcak Yayınları / Ankara1991İnceleme
Türkmen DüğünüOcak Yayınları / Ankara1996Tiyatro
Batı MasasıOcak Yayınları / Ankara1998İnceleme

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1OZAN ÇULSUZ, Ali Osman Karakuşd. 01.03.1977 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2YÜKSEL, İbrahim Yükseld. 1955 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3DÖNDÜ KÜÇÜKd. 1930 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4İsmail Aşıkoğlud. 10 Haziran 1940 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5EKBERÎ, Ali Ekber Gülbaşd. 07.08.1940 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Hasibe Aytend. 25 Eylül 1940 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Bilge Öngöred. 27 Haziran 1953 - ö. ?MeslekGörüntüle
8Ömer Faik Numanzaded. 1872 - ö. 1937MeslekGörüntüle
9Deniz Şahind. 15 Mart 1978 - ö. ?MeslekGörüntüle
10Nilgün Bıyıklıd. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11Nurettin Özdemird. 1927 - ö. 26 Ağustos 2016Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Mukadder Gemicid. 18 Ekim 1974 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13Mirze Ali Möcüz Şebisterîd. 29 Mart 1873 - ö. 25 Eylül 1934Madde AdıGörüntüle
14ULVÎ, Sağır Ulvî, Za’îm Alî Çelebid. ? - ö. 1578-79Madde AdıGörüntüle
15ALİ, Nattâ'-zâde Seyyid Ali Efendid. ? - ö. 1534/35Madde AdıGörüntüle