Madde Detay

Asıl adı Mehmed Rüşdî’dir. Babası kumaş tüccarı Bekir Efendi’dir. Aslen Rizeli olan babasının keten bezi ticareti yapması dolayısıyla Mehmed Rüşdî Efendi “Ketenci-zâde” namıyla şöhret bulmuştur. Şiirlerinde Ketenci-zâde, Rüşdî ve Ketenci-zâde Rüşdî mahlaslarını kullanmıştır. Eğitim hayatını Erzurum mektep ve medreselerinde geçirmiş, imam-hatiplik icazetini de yine bu şehirde almıştır. Hat eserleri de bulunan Mehmed Rüşdî Efendi’nin bu konuda bir icazete sahip olup olmadığı kesin olarak bilinmemektedir. Mehmed Rüşdî Efendi, Erzurum’un tekkelerinden istifade etmiş ve derin bir tasavvuf kültürüyle yetişmiştir. İlk tasavvuf tecrübelerini Nakşibendî tarikatına mensup Tortumlu Hacı Feyzullah Efendi’ye intisap ederek kazanan Mehmed Rüşdî Efendi, mürşidinin vefat etmesinden duyduğu üzüntüyle kısa süreliğine Erzurum’u terk etmiş daha sonra Bursalı Şeyh Süleymân Efendi’ye bağlanmıştır. Mehmed Rüşdî Efendi’nin intisap ettiği üçüncü şeyh, Bitlisli Nakşibendî şeyhi Muhammedini’l Küfrevî’dir. Dîvân'ında bu şahıs için yazılmış çokça şiir bulunan Ketenci-zâde Kâdirî, Mevlevî ve Nakşibendî tarikatlarından feyz almış çok yönlü bir şahsiyettir. Meslek hayatına Erzurum Kavak Camii’nde müezzinlik yaparak başlayan Ketenci-zâde sonraları Erzurum Ulu Cami’ye imam-hatip olmuş, uzun yıllar bu vazifesine devam etmiştir. “Ulu Cami İmamı” olarak şöhret bulması da şüphesiz bu göreviyle ilgilidir. 25 Mayıs 1916 tarihinde 82 yaşında iken vefat eden Ketenci-zâde’nin kabri, bulunduğu yere Söğütlü Çaşrı yapılmasından dolayı 29 Eylül 1962 tarihinde asrî mezarlıktaki “meşhurlar suffesi”ne nakledilmiştir.

Eserleri şunlardır:

1. Dîvân: Ketencizâde’nin Dîvân'ı, 49 varak ve 99 sayfadan oluşmaktadır. Yazmanın sonundaki nottan, eserin 1959 yılında İbrahim Toraman tarafından istinsah edildiği anlaşılmaktadır. Na’tla başlayan Dîvân'da, 1 tevhid, 4 münâcât, 2 kaside, 1 murabba, 7 tahmis, 4 muhammes, 9 müseddes, 1 müsebba, 1 müsemmen, 1 mersiye, 1 müstezad, 1 mesnevi, 4 ilahi, 49 gazel, 1 nazım, 3 kıt’a, 15 tane de müfred yer almaktadır.

2. İntibâhu’t-Tâlibîn: Eser, Süleymaniye Kütüphanesi’nde Cemaleddin Server Revnakoğlu Arşivi’nde 78. dosyada kayıtlıdır. Ketenci-zâde Mehmed Rüşdî Efendi’nin tasavvufî neşveyle kaleme aldığı şiirlerini ihtiva eden eser 92 sayfadır.

3. Mevlîd: Mesnevî nazım şekliyle kaleme alınmış bu esere Ketenci-zâde Mehmed Rüşdî Efendi İstirhâm adını vermiştir. 19. yüzyıl Anadolu Türkçesinin ses ve gramer özelliklerini taşıyan eser atasözü, deyim ve yerel halk söyleyişleri bakımından oldukça zengindir.

Tasavvufî bir karakter olarak değerlendirilebilecek olan Ketenci-zâde Mehmed Rüşdî Efendi’de, Erzurumlu İbrahim Hakkı Efendi’nin kuşatıcı tesirini görmek mümkündür. Şiirlerinin büyük bölümünü aruzla yazan ve divan edebiyatı geleneğini temsil eden Ketenci-zâde’nin halk şiirine yakın söyleyişleri de vardır. Hatta günlük, sıradan hadiselere dair yazmış olduğu şiirlerin ona bir vakanüvis özelliği kattığı bile söylenebilir.

Bektaş, Ali (2011). Erzurumlu Ketencizâde Mehmed Rüşdi Efendi'nin Mevlidi. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.

Elmalı, Naci (1984). Erzurumlu Ketencizâde Mehmet Rüştü Efendi. Ankara: Elmalı Yay.

Konukçu, Enver (1992). Selçuklulardan Cumhuriyet'e Erzurum. Ankara: Yök Matbaası.

Yolcu, Muhsin (2009). "Bir Erzurum Şâiri Ketencizâde Mehmet Rüştü Efendi". Yağmur Dil Kültür Edebiyat Dergisi 43.

Mevlîd’den

Der-Sîret-i Muhâtab-ı Levlâk Salli ‘Aleyhi Hâlıku’l-Eflâk

Hulk-ı pâkinden biraz zikr idelim

Halimiz insâf idüp fikr idelim

Altına sermiş idi kurı hasîr

Kapusunda kul iken cümle emîr

Dinle n’itdi ol hâbîb-i müste’ân

Yasdığın lîf ü firâşın sahtiyân

Kâ’be-âsâ batnına taş bağladı

Rûz u şeb zemzem misâli ağladı

Kahkahayla gülmedi o gül-‘izâr

Tâ’at idi şugli hep leyl ü nehâr

Bendeni dirdi eyâ Hayy ü Kadîm

Kıl ‘ubûdiyyet makâmında mukîm

Vahy ile eylerdi eylerse kelâm

Halka rıfk-ıla virirdi hoş selâm

Her kimi görmüş olaydı ger melûl

Hâtırın tatyîb iderdi ol Resûl

...

(Bektaş, Ali (2011). Erzurumlu Ketencizâde Mehmed Rüşdi Efendi'nin Mevlidi. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.)