ÂSIM, Küçük Filibeli-zâde

(d. 1273/1856 - ö. 1322/1904)
divan şairi, hattat
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mustafa Âsım'dır. 1273/1856 yılında İstanbul'da doğdu. Huzûr-ı hümâyun mukarrirliğinden emekli Küçük Filibeli Hoca demekle meşhur Abdullah Efendi'nin oğludur. Bu yüzden Küçük Filibeli-zâde sanıyla tanındı. İbrahim Alaaddin Gövsa'nın babasıdır. Mustafa Âsım, sıbyan ve rüşdiye mekteplerindeki öğreniminden sonra bazı camilerdeki derslere katıldı, amcası Büyük Filibeli Hoca Halîl Efendi'den ve diğer âlimlerden ders aldı. 1872'de Şeyhülislamlık Dairesi Mektûbî Kaleminde memuriyete başladı. Daha sonra Kudüs mukavelat muharriri ve 1884'te tahrirat müdürü oldu. Aynı yıl amcası Büyük Filibeli Hoca Halîl Efendi ile birlikte hacca gitti. Kudüs'te 17 yıl ikametten sonra, Memdûh Paşa'yı hicvetmesinden dolayı Basra mektupçuluğuna gönderildi. Ammâre mutasarrıf vekilliğinde bulundu. Bu son görevlerde beş yıl kalmış ve Trabzon Mektupçuluğuna tayin edildi. Bu görevdeyken 1322/1904 yılında Trabzon'da vefat etti ve İmaret kabristanına defnedildi.

Eserleri şunlardır:

1. Dîvânçe: Basılmamış olan bu eser oğlu İbrahim Alaaddin Gövsa'dadır. 776 beyitten ibaret olan bu eserde gazel, kıt'a, mersiye, terci'-i bend ve terkib-i bend, sâkînâme, müseddes, şarkı, tarih gibi nazım şekil ve türleriyle yazılmış manzumeler vardır. Noktasız harflerle yazılmış uzunca bir şiir dikkati çekmektedir. Tarih manzumeleri çok başarılıdır.

2. Telemak Tercümesi: Eksiktir ve basılmamıştır. Müsveddeler oğlundadır.

3. Nâle-i Uşşâk: Kazım Paşa'nın Riyâz-ı Asfiyâ adlı Kerbela mersiyelerini muhtevi eserine taklit ve tanzir suretinde yazılmıştır. 12 sayfalık bu küçük eser 1301'de İstanbul'da basılmıştır. Toplam 141 beyit olan bu eser, şairin Ehl-i Beyt muhibbi bir şahsiyet olduğunu göstermektedir. Nâle-i Uşşâk yayımlanmıştır (Arslan 2009).

4. Pend-i Attâr'ın Manzum Tercümesi: Yazma hâlindedir.

5. Kırk Hadis Tercümesi: Yazma hâlinde kalmıştır. Müsveddeleri oğlundadır.

Âsım Efendi Arapça ve Farsça'ya vakıf ve her iki lisanda da akıcı bir şekilde konuşmaya ve yazmaya muktedir idi. Kudüs'te iken Fransızca da öğrendi ve bu dilden muhtelif risaleler tercüme etti. Astronomi ilmine sahip ve bu konuda gayretli ve hevesli idi. Kudüs'te, Basra'da, Trabzon'da bulunduğu sıralarda bu illerin coğrafyası ve iklimine göre takvimler tertip etti. Bu konuda Gazi Ahmed Muhtar Paşa ile de sürekli haberleşir, bilgi alışverişinde bulunurdu. Talik yazıda özellikle tırnakla yazmakta çok mahir idi. Bu tarzda yazdığı bir Hilye-i Şerîfe Medresetü'l-Hattâtîn'de teşhir edildi ve hattatlar tarafından takdir olundu. Gazel, kıt'a, terkib-i bend, terci'-i bend, müseddes ve şarkı gibi şekillerdeki şiirleri teknik bakımdan güçlüdür. Fuzûlî'nin şiirlerine nazire, Namık Kemal için de 36 beyitlik terkib-i bend nazım şekliyle güzel bir Mersiye söylemiştir. Sevdâ-yı Âhar adlı manzumesinde aşk maceralarını anlatmıştır. Elde bulunan şiirlerinden yola çıkılarak hüner ve marifet erbabından olduğu, şiirde belli bir seviyeyi tutturduğu söylenebilir. Oğlunun ifadesine göre eski şairlerden Nef'î'ye, yenilerden de Ziyâ Paşa'ya hayranlığı varmış (Ergun: 113).

Kaynakça

Arslan, Mehmet, Mehtap Erdoğan (2009). Kerbelâ Mersiyeleri. Ankara: Grafiker Yay.

Bursalı Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. II. İstanbul.

Ergun, Sadeddin Nüzhet (yty.). Türk Şairleri. C. I. İstanbul.

İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergah Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nail Tuman, Tuhfe-i Nâ'ilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi (2002). "Âsım". C. I. Ankara: AKM Yay. 471.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. MEHMET ARSLAN
Yayın Tarihi: 03.04.2014
Güncelleme Tarihi: 01.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Şarkı

Aks edip reng-i izârın câme-i gül-fâmına

Penbeler gâyet yakışmış sevdiğim endâmına

Hoş gelir bu hey'etin üftâde-i nâ-kâmına

Penbeler gâyet yakışmış sevdiğim endâmına

Seyr-i deryâ ile teşrîf et de semt-i sâhile

Medh-i hüsnün gezsin ömrüm hâsılı dilden dile

Değmesin ammâ nazar saklan beyaz maşlah ile

Penbeler gâyet yakışmış sevdiğim endâmına

Sakla şemsiyyenle rûyun aç fakat meftûnuna

Hüsn-i leylî-sûzun arz et yalınız mecnûnuna

Reng-i la'lin şu'le vermiş câme-i gülgûnuna

Penbeler gâyet yakışmış sevdiğim endâmına

(İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergah Yay. 77.)

Nâle-i Uşşâk'tan

Yevm-i âşirde o kavm-i bed-likâ

Bî-muhâbâ etdi harbe ictirâ

Yetmiş iki merd-i kâmil bî-hazer

Dört bin nâ-merde karşı durdular

Hançer ü seyfi edince der-be-kef

Etdiler çok düşmen-i dîni telef

Cân verip encâm-ı kâr nâm aldılar

Vuslat-ı Hak'dan güzel kâm aldılar

Birbirin ta'kîb edip her mü'minîn

Etdi azm-i ravza-i huld-i berîn

(Arslan, Mehmet, Mehtap Erdoğan (2009). Kerbelâ Mersiyeleri. Ankara: Grafiker Yay. 145.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1VİSÂLÎ, Hamamcı-zâde Sefer Efendid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Ertuğrul Şevket Avaroğlud. 1909 - ö. 18 Kasım 1987Doğum YeriGörüntüle
3ARAP BİLÂL, Bilâld. 1872 - ö. 1937Doğum YeriGörüntüle
4İZNÎ, Mustafad. 1856 - ö. 05.09.1928Doğum YılıGörüntüle
5VEHHAÇ, Alpsarılı-zâde, Hocazâde Osmand. 1855-1856? - ö. 1911Doğum YılıGörüntüle
6DOLLU ABUZER, Abuzerd. 1856 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7FERYÂDÎ, Mehmet (Deli Baba)d. 1824 - ö. 1904Ölüm YılıGörüntüle
8TAŞÇI ALİ (USTA), Alid. 1849 - ö. 1904Ölüm YılıGörüntüle
9(DELİ) ÖMERd. 1835 - ö. 1904Ölüm YılıGörüntüle
10HÂKÎ, Ömer Efendid. 1758-59 - ö. 1813-14MeslekGörüntüle
11REMZÎd. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
12KEMÂL, Ali Kemâl Efendid. 1818-19 - ö. ?MeslekGörüntüle
13ÂSAF, Mehmed Emîn, Tersâne Emîni-zâded. 1797 - ö. 1842Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14KÂBİL, Muhittînd. 1834-35? - ö. 1909-10Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15HAYRÎ, Mehmed Hayrî Efendi, Türk Hayrîd. ? - ö. 1876-77Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16NASÎRÂ, Şeyh Nasîrâ Deded. ? - ö. 1639Madde AdıGörüntüle
17MEHMED, Mehmed Paşad. ? - ö. 1561Madde AdıGörüntüle
18NÂFİ', Kazâbâdî Ahmed Efendi-zâde Mehmed Efendid. ? - ö. Mart-Nisan 1769Madde AdıGörüntüle