SALÂHÎ, Safiye Sultan-zâde Mehmed Bey

(d. 1272/1856 - ö. 1327-28/1910)
gazeteci, sözlük yazarı, mecmua mürettibi, şair
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Beşiktaş’ta doğmuştur. Annesi, Fatma Besîme Hanım (ö.1881), 4. Murâd’ın kızı Safiye Sultan’ın altıncı göbekten torunudur. Bu sebeple “Safiye Sultan-zâde” sanıyla anılmıştır. Babası, Giresunlu Dizdar-zâde ailesinden Şam Erzak İdaresi memurluğu yapmış İsmail Hakkı Bey’dir. 1882 yılında Şam’da ölmüş ve buradaki Şeyhü’l-Ekber türbesi haziresine defnedilmiştir. Mahmûd Edîb (d.1869) ve Hasan Hilmi (d.1872) adlarında iki kardeşi vardır. Mehmed Salâhî, Ülfet Hanım’la evlenmiştir. Çocukları hakkında bilgi bulunmamaktadır. İlk eğitimini dönemin meşhur müderrislerinden aile dostu Çorumlu Ahmed Efendi’den almış daha sonra Beşiktaş Rüştiyesine devam etmiştir. Bayezid Camisi dersiamları İbrahim Efendi’den Arapça, Efganlı Abdülaziz Efendi’den Fars edebiyatı dersleri almıştır. Menşe-i Küttâb-ı Askeriye’de eğitim görüp 1873 yılında Dâr-ı Şûrâ-yı Askerî Harbiye Dairesine girmiş daha sonra Dâire-i Askeriyye Piyâde Tahrîrât Kaleminde çalışmış, bu esnada Rusya’dan esirlerin geri alınmasıyla görevlendirilmiştir. 1886 yılında memuriyetten ayrılarak Saadet, Servet gibi gazetelerde başyazarlık, Tercümân-ı Hakîkat vb. gazetelerde yazarlık yapmıştır. Padişahın görevlendirmesiyle kısa süreliğine Selanik ve Girit’e gitmiş, yine padişahın emriyle buralarda yaptığı gözlemlerine ilişkin raporlar hazırlamıştır. 1894 yılında tekrar memuriyete dönerek Matbaa-i Amire müdürlüğü ve Posta ve Telgraf Nezareti’nde Meclis-i İdâre Heyeti reis vekilliği yapmıştır. Bir dönem Encümen-i Teftîş ve Muayene üyesi olmuş, bu sebeple hafiyelikle tanınmıştır. II. Abdülhamîd 1908 yılında tahttan indirilince onun hafiyesi olarak bilindiğinden Batı Anadolu’daki adalardan birine sürgüne gönderilmiştir. Bu muameleye dayanamayarak kısa süre sonra vefat etmiştir.

Pek çok şiir yazmış ve bunların bazıları gazetelerde yayımlanmış, bazıları bestelenmiştir. Ancak daha çok gazeteciliğiyle ve sözlükçülüğüyle tanınmıştır. Yazıları daha çok dönemin siyasi ve sosyal meseleleriyle ilgilidir. Kimi zaman şahsi konularda yergi dolu şiirler ve yazılar da kaleme almıştır. Eserleri şunlardır: Kâmûs-ı Osmânî, Mecmû’a-i Salâhî, Mecmû’a-i Müntehabât, Muallim Nâcî, Merhûm Kemâl Bey’in Tarihi Mes’elesi, Girid Meselesi, Bir Türk Diplomatının Evrâk-ı Siyâsiyyesi, Bir Türk Diplomatı Mustafa Reşîd Paşa.

Kaynakça

Aktepe, M. Münir (1965). “Mehmed Salâhî Bey ve Mecmuası Hakkında Bazı Notlar”. İÜ Edebiyat Fak. Tarih Dergisi. 15 (20): 55-72.

Aktepe, M. Münir (1966). “Mehmed Salâhî Bey ve Mecmuasından Bazı Kısımlar”. İÜ Edebiyat Fak. Tarih Dergisi. 16 (21): 15-38.

Aktepe, Münir (hzl.) (1967). Mehmed Salâhî, Girid İsyanı (1866-1889). İstanbul: İÜ Edebiyat Fak. Yay.

Aktepe, M. Münir (1969). Mehmed Salâhî Bey ve Mecmuası. İstanbul: İÜ Edebiyat Fak. Yay.

Aktepe, M. Münir (1969). “Mehmed Salâhî Bey ve Mecmuasından Bazı Notlar”. İÜ Edebiyat Fak. Tarih Dergisi. 15 (23): 51-74.

Gürbüz, Mehmet (hzl.) (2011). Safiye Sultanzâde Mehmed Rezmî -Dîvân. Ankara: Grafiker Yay.

Şimşekler, Nuri (1999). “Mu’allim Nâcî (Heykel-i Dehâ)”. SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi. (6): 273-301.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. MEHMET GÜRBÜZ
Yayın Tarihi: 18.07.2013
Güncelleme Tarihi: 30.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Şarkı

(Zevcem için)

Âşiyân-ı sîneden pervâz eden murg-ı heves

Kondu bir gül dalına mest oldu bûy-ı gonceden

Başladı feryâd-ı dil-sûza o murg-ı bî-nefes

Gonce sensin kuş da gönlümdür benim ey gül-beden

Feyz-i aşkın bülbül etti kalb-i gam mu’tâdımı

Zemzeme-pîrâ-yı derd-i iştiyâkındır senin

Gûş-ı rikkatle işitmezsin benim feryâdımı

Âşıka cevr eylemek gâyet merâkındır senin

Kıt’a

(Telgraf ve Posta Nezâreti intihâb-ı me’mûrîn komisyonu hakkında)

Rüşvet almak bu zamânda taleb-i hak gibidir

Kim verirse parayı her işe elyak gibidir

O kadar etti tezâhür ki hakîkat lâ-reyb

İntihâbın yolunu bilmeyen ahmak gibidir

(Aktepe, M. Münir (1965). “Mehmed Salâhî Bey ve Mecmuası Hakkında Bazı Notlar”. İÜ Edebiyat Fak. Tarih Dergisi.15 (20):  73, 74.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1RÂŞİD AŞKÎ BEY, İstanbullud. ? - ö. 1916Doğum YeriGörüntüle
2RÂSİM, Râsim Efendid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Nihat Hayri Azamatd. 13 Mayıs 1955 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4İZNÎ, Mustafad. 1856 - ö. 05.09.1928Doğum YılıGörüntüle
5DERVİŞ ALİd. 1856/1860? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6GÜL BABA HALİMd. 1855/1856 - ö. 1908/1910Doğum YılıGörüntüle
7FÎRÛZ, Muhammed Rahîm Sânîd. 1847 - ö. 1910Ölüm YılıGörüntüle
8HAYDARÎ, Hıdır Hulusid. 1863-1867? - ö. 1910/1917?Ölüm YılıGörüntüle
9ÖMERd. 1840 - ö. 1910Ölüm YılıGörüntüle
10ZİHNÎ, Bayburtlud. 1797 - ö. 1859MeslekGörüntüle
11Özgül Polat Unutkand. 19 Eylül 1971 - ö. ?MeslekGörüntüle
12FÂTİH, Fâtih Efendid. 1826 - ö. 1849MeslekGörüntüle
13TÂLİB, Süleymând. 1814 - ö. 1847Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14İBRÂHÎM GİRİFTÂRd. 1770-71 - ö. 1807-08\'den sonraAlan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15MUHTÂR, Hasırcı-zâde Sülün Efendi-zâde Ahmed Muhtâr Efendid. 1820 - ö. 1901Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Feraizcizade Mehmed Şakird. 1853 - ö. 1911Madde AdıGörüntüle
17LÜBBÎ, Seyyid Mehmed Efendid. ? - ö. 1752Madde AdıGörüntüle
18FÜRÛGÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle