Madde Detay

Aslı adı Çördük oğlu Ömer’dir. 1847'de Zile'nin Çıkrıkçı Mahallesi'nde dünyaya gelmiştir. İyi bir saz ustası olan Ceyhunî 12 telli çöğür çalan ve kalın gür, aynı zamanda çok güzel olan davudî sesi ile herkesi hayran bırakan, sazı ile geçimini sağlayan usta bir âşıktır. Erzurumlu Emrah'ın çırağı Tokatlı Nuri'nin yetiştirmesidir. Mahlasını da ustası Tokatlı Nuri'den almıştır. Ceyhunî hayatı boyunca ya hep kendi şiirlerini söylemiş ya da usta malı olarak çok sevdiği ustası Tokatlı Nuri'nin veya onun ustası Erzurumlu Emrah'ın şiirlerini çalıp okumuştur. Bu iki usta âşık dışında hiçbir âşığın şiirini okumamıştır. Ceyhunî Zile'deki eşi Şakire'den ayrıldıktan sonra Çorum'da Kâhya oğullarından Meryem adlı bir kızla evlenmiştir. Bir seyahat sırasında Çorum'un Alaca ilçesine giderken İsa Hacı köyünde 1912 yılında vefat etmiştir.

Şiirlerini çok defa irticalen okuyan Ceyhunî'nin tarikat mensubu olduğu da bazı şiirlerinden anlaşılmaktadır. Cahit Öztelli'nin tespitlerine göre Tokat'ta Kadiri Şeyhi Balak Baba'ya intisap ettiğinden bazı şiirlerinde tasavvuf edası bulunmaktadır. Bu nedenle çevresinde Ceyhunî, Ceyhunî Baba, Baba Ceyhunî gibi adlarla isim yapmış olup Tokat, Çorum, Yozgat yörelerinde çok geniş bir nüfuza sahip olmuştur. Hatta bu yörede çok tanınmış olması nedeniyle Çorum Halkevi'nin yayımladığı Çorumlu mecmuasında da Halit Koçak isimli bir kişinin yazdığı yazıda bir hemşehrilik gayreti ile Çorumlu olarak gösterilmek hatasına düşülmüştür. Şiirlerini irticalen söyleyen Ceyhunî'nin pek çok şiirinin yazıya geçirilmemiş olması bilinen bir gerçektir. Yazıya geçirilen şiirlerinin bazıları da 1843'te Çorum’un Domalan Köyü'nde doğup, 24 yaşlarında iken Kars'ta bir akrabasının evinde koton yerinde yatarken rüyasında erenleri görüp, bade içip saz çalmaya başlayan, hatta mahlasını rüyasında "Ceyhun gibi taşıp coşması gerektiğine işaretle" erenlerden alan, usta yüzü görmemiş badeli âşıklardan olup, 70 yaşlarında Sivas'ta vefat ettiği söylenen Ceyhunî ile karıştırıldığı gibi kimilerince de 1888'de İstanbul'da öldüğü bilinen Erzurumlu Âşık Ceyhunî ile karıştırılmıştır. Etkilediği saz şairlerinin başında Yozgatlı Hüznî gelmektedir. Ceyhunî'nin şiir ve sazdan başka bir işi olmadığından Zile, Yozgat ve Çorum dolaylarında çalgı çalması için, âdet olduğundan düğünlere davet edilir; buralarda irticalen şiirler söyler, çırakları ile katıldığı bu düğünlerin renkli bir siması olarak anlatılırdı. Yine o yörede asker uğurlama gelenekleri çok canlı bir şekilde yapıldığından, Zile ve çevresinden Sivas'a kadar asker uğurlamaya gider, yolda onlara saz çalarak gurbet havasına ilk yolculukta teselliler katardı. Şiir ve sazdan başka işi olmayıp köy odalarında, düğünlerde, derneklerde, asker uğurlamalarında, âşık kahvelerinde çalıp söyleyip, gezip dolaştığından geniş bir dünya görüşüne sahip usta bir âşık olarak haklı bir üne sahip olmuştur. Renkli kişiliğinden dolayı Yozgat ve Çorumlular tarafından çok sevilmiş ve her gittiğinde aylarca bu yörelerde misafir kalmıştır.

Bayrı, Halit (1956). Halk Şiiri XIX. Yüzyıl. İstanbul: Varlık Yayınevi. 

http://www.turkuler.com/ozan/zileliceyhuni.asp [Erişim tarihi: 27.02.2015].

İvgin, Hayrettin, Mehmet Yardımcı (1996) . Zileli Aşık Ceyhunî. Ankara: Ürün Yay.

Kocatürk, Vasfi Mahir (1963). Saz Şiiri Antolojisi. Ankara: Ay Yıldız Matbaası. 

Köprülü, Fuad (2204) . Saz Şairleri I-V Ankara: Akçağ Yay.

Kutsi, Tahir (1976). Türk Halk Şiiri. İstanbul: Toker Yay.

Oğuz, Öcal. (1988) Yozgatlı Hüznî. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.

Oğuz, Öcal (1991) “Çorumda Bir Mecmua”, Milli Folklor. C. 2. 11: 39-40.

Öztelli, Cahit (1944). Zileli Şairler. Samsun: Vilayet Matbaası.

“Ceyhunî” (1990). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: Dergâh Yay. 10.

Koşma

El vurup tabibe incitme beni
Zira aşk derdine derman bulunmaz
Ne derttir bilmezem sızlatan beni
Can gider visale canan bulunmaz

Çok gördüm feleğin serencamını
Murat üzere kimler aldı kanımı
Kanda nuş ederse ecel camını
Göçen Ceyhuni’den nişan bulunmaz

Koşma

Sevdana tutuldum ben bile bile

Ey nar- muhabbet yan içerimde

Firak-ı mihnetle derd-i hasrtele

Uyuştu bağrımda kan içerimde

Dilber zülfü gibi aklım perişan

Gezerim alemi mest ü sergerdan

Yarı ağyâr ile gördüğüm zaman

Boğazıma gelir can içerimde

Ceyhun elde teber başta bir külah

Gezerim alemi dergah-be –dergah

Zeminden semaya çıktı suz u

Bir külhan-ı aşk var san içerimde

http://www.turkuler.com/ozan/zileliceyhuni.asp [Erişim tarihi: 27.02.2015].