Madde Detay
CİHANGÎR, III. Mustafa
(d. 1129/1717 - ö. 1187/1774)
Osmanlı padişahı ve divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
14 Safer 1129 / 28 Ocak 1717 tarihinde doğdu. III. Ahmed'in ve Mihrişah Sultan’ın oğludur. Özel bir eğitimle yetiştirildi. Lâle Devrine girilirken doğan III. Mustafa, bu renkli ortamın yenilikçi ve değişik havası içinde büyüdü. Babasının 1730 yılında Patrona Halil isyanı neticesinde padişahlıktan çekilmesinden sonra yirmi yedi yıl kafes hayatı yaşadı. Amcasının oğlu III. Osman'ın ölümü üzerine 16 Safer 1171 / 30 Ekim 1757'de tahta geçti. Padişahlığının ilk yıllarında sadrazam Koca Ragıp Paşa'nın da gayretleriyle devlet savaşa sokulmadı ve askerî alanlarda bazı yenilikler için çalışmalar yapıldı. Orduda topçu sınıfını düzeltmek için Baron de Tott’a askerî bir birlik kurdurdu. Mühendishane-i Bahr-ı Hümayun’u kurdurdu. Ancak Koca Râgıb Paşa'nın vefatından sonra, 1768 yılında Ruslara savaş ilan edildi ve ordu bozguna uğradı. 1771 yılında Kırım da kaybedildi ve Ruslar Dobruca'dan Bulgaristan'a saldırırdı. Padişah III. Mustafa 8 Zilkade 1187/ 21 Ocak 1774'te bu yenilgilerin de getirdiği olumsuzlukların etkisiyle vefat etti. Laleli’de de kendi yaptırdığı Laleli Külliyesi içindeki türbesinde yatmaktadır.
Ataları gibi bilim ve sanat adamlarını himaye eden III. Mustafa, yazdığı şiirlerde "Cihângîr" mahlasını kullandı. Şiirlerinde yaşadığı dönemin umutsuzlukların görmek mümkündür. Padişah bu örneklerde devlet adamlarının yetersizliğinden, iyi yetişmiş olanların azlığından şikâyet eder ve devletin eski gücüne kavuşturulmasını pek imkân dahilinde görmez.
Kaynakça
Ak, Coşkun (2001). Şair Padişahlar. Ankara: KB Yay.
Alî Emîrî (1330). Cevâhirü’l-Mülûk. İstanbul.
Alî Nûreddîn ( 1946). Kelâmü’l-Mülûk Mülûkü’l-Kelâm. İstanbul.
Baykal, Bekir Sıtkı (1971).“Mustafa III.”. C. VIII. İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: MEB Yay. 700-708.
Beydilli Kemal (2006). “Mustafa III”. İslam Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: TDV Yay. 280-283.
İsen, Mustafa, A. F. Bilkan, T. İ. Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay.
Kramers, Johannes Heindrik (1993). “Mustafā III”. Encyclopaedia of Islam (EI²). Vol. VII: 708-709.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nail Tuman,Tuhfe-i Nâ’ilî - Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.
Öztuna, Yılmaz (2006). Türk Musikisi, Akademik Klasik Türk Musikisinin Ansiklopedik Sözlüğü. C.2. Ankara: Orient Yay.
Şardağ, Rüştü (1982). Şair Sultanlar. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
Yücebaş, Hilmi (1960). Şair Padişahlar. İstanbul: Ahmed Halid Yaşaroğlu Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. MUSTAFA İSENYayın Tarihi: 17.01.2015Güncelleme Tarihi: 22.11.2020Eserlerinden Örnekler
Münâcât
Yâ Rab beni bir mesned-i vâlâya getirdin
Envâ’-ı inâyâtını kıldın bana ihsân
Ol şâh-ı rüsül fahr-i cihân aşkına Yâ Rab
Ni’metlerinin şükrüne de kıl beni şâyân
Etdin fukârâ kullarını bana emânet
Bu hizmetin ikmâlini kıl bendene ihsân
Ahkâm-ı hilâfetde beni eyle muvaffak
Şer’ üzre metânetle edip fâ’ik-i akrân
Dergâh-ı mu’allâna budur ‘arz-ı niyâzım
Makbûl-ı du’â kıl beni ey Hâlık-ı ekvân
Gördüm fukarâ kullarının hâli perîşân
Her biri eder mihnet ile çâk-i giribân
Tahrîb-i bilâd etmede çün düşmen-i İslâm
Mahzûn ü mükedder ulemâmız dahi hayrân
Her semt-i memâlikde nice türlü mehâlik
Buldum ki ta’addiyle yıkılmış nice büldân
Fikr etmek ile çâre bulunmaz buna aslâ
Tedbîr ile tanzîmi değil kâbil-i imkân
Bildim ki meded senden olur kimseden olmaz
Ey Kâdir ü Kayyûm meded derdime dermân
Tutdum yüzümü Ka’be-i uşşâkına yâ Rab
Hâk üzre döker kanlı yaşı dîde-i giryân
Ver asker-i İslâma şecâ’atle metânet
Mansûr u muzaffer olalar cümlesi her ân
Sâyemde cihân halkını âsûde-derûn et
Bu bendeni kıl mazhar-ı da’vât-ı za’îfân
Hıfzeyle benüm meclisimi sû’-i karînden
Kâr etmeye lutfunla bana hîle-i şeytân
Tevfîk-i şerîfin ile râzı ol benden
Ol iki cihân serveri peygamber-i zî-şân
Vâsıl ola ol şâha Cihângîr tarafından
Ezkâ-yı tahiyyât ile teslîm-i firâvân
(İsen, Mustafa vd. (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay.194.)
Kıt'a
Yıkılıptır şu cihân sanma ki bizde düzele
Devleti çerh-i denî verdi kamu mübtezele
Şimdi ebvâb-ı saadette gezen hep hezele
İşimiz kaldı hemân merhamet-i Lemyezel’e
(İsen, Mustafa vd. (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay. 196.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 17.01.2015Güncelleme Tarihi: 22.11.2020Eserlerinden Örnekler
Münâcât
Yâ Rab beni bir mesned-i vâlâya getirdin
Envâ’-ı inâyâtını kıldın bana ihsân
Ol şâh-ı rüsül fahr-i cihân aşkına Yâ Rab
Ni’metlerinin şükrüne de kıl beni şâyân
Etdin fukârâ kullarını bana emânet
Bu hizmetin ikmâlini kıl bendene ihsân
Ahkâm-ı hilâfetde beni eyle muvaffak
Şer’ üzre metânetle edip fâ’ik-i akrân
Dergâh-ı mu’allâna budur ‘arz-ı niyâzım
Makbûl-ı du’â kıl beni ey Hâlık-ı ekvân
Gördüm fukarâ kullarının hâli perîşân
Her biri eder mihnet ile çâk-i giribân
Tahrîb-i bilâd etmede çün düşmen-i İslâm
Mahzûn ü mükedder ulemâmız dahi hayrân
Her semt-i memâlikde nice türlü mehâlik
Buldum ki ta’addiyle yıkılmış nice büldân
Fikr etmek ile çâre bulunmaz buna aslâ
Tedbîr ile tanzîmi değil kâbil-i imkân
Bildim ki meded senden olur kimseden olmaz
Ey Kâdir ü Kayyûm meded derdime dermân
Tutdum yüzümü Ka’be-i uşşâkına yâ Rab
Hâk üzre döker kanlı yaşı dîde-i giryân
Ver asker-i İslâma şecâ’atle metânet
Mansûr u muzaffer olalar cümlesi her ân
Sâyemde cihân halkını âsûde-derûn et
Bu bendeni kıl mazhar-ı da’vât-ı za’îfân
Hıfzeyle benüm meclisimi sû’-i karînden
Kâr etmeye lutfunla bana hîle-i şeytân
Tevfîk-i şerîfin ile râzı ol benden
Ol iki cihân serveri peygamber-i zî-şân
Vâsıl ola ol şâha Cihângîr tarafından
Ezkâ-yı tahiyyât ile teslîm-i firâvân
(İsen, Mustafa vd. (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay.194.)
Kıt'a
Yıkılıptır şu cihân sanma ki bizde düzele
Devleti çerh-i denî verdi kamu mübtezele
Şimdi ebvâb-ı saadette gezen hep hezele
İşimiz kaldı hemân merhamet-i Lemyezel’e
(İsen, Mustafa vd. (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay. 196.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 22.11.2020Eserlerinden Örnekler
Münâcât
Yâ Rab beni bir mesned-i vâlâya getirdin
Envâ’-ı inâyâtını kıldın bana ihsân
Ol şâh-ı rüsül fahr-i cihân aşkına Yâ Rab
Ni’metlerinin şükrüne de kıl beni şâyân
Etdin fukârâ kullarını bana emânet
Bu hizmetin ikmâlini kıl bendene ihsân
Ahkâm-ı hilâfetde beni eyle muvaffak
Şer’ üzre metânetle edip fâ’ik-i akrân
Dergâh-ı mu’allâna budur ‘arz-ı niyâzım
Makbûl-ı du’â kıl beni ey Hâlık-ı ekvân
Gördüm fukarâ kullarının hâli perîşân
Her biri eder mihnet ile çâk-i giribân
Tahrîb-i bilâd etmede çün düşmen-i İslâm
Mahzûn ü mükedder ulemâmız dahi hayrân
Her semt-i memâlikde nice türlü mehâlik
Buldum ki ta’addiyle yıkılmış nice büldân
Fikr etmek ile çâre bulunmaz buna aslâ
Tedbîr ile tanzîmi değil kâbil-i imkân
Bildim ki meded senden olur kimseden olmaz
Ey Kâdir ü Kayyûm meded derdime dermân
Tutdum yüzümü Ka’be-i uşşâkına yâ Rab
Hâk üzre döker kanlı yaşı dîde-i giryân
Ver asker-i İslâma şecâ’atle metânet
Mansûr u muzaffer olalar cümlesi her ân
Sâyemde cihân halkını âsûde-derûn et
Bu bendeni kıl mazhar-ı da’vât-ı za’îfân
Hıfzeyle benüm meclisimi sû’-i karînden
Kâr etmeye lutfunla bana hîle-i şeytân
Tevfîk-i şerîfin ile râzı ol benden
Ol iki cihân serveri peygamber-i zî-şân
Vâsıl ola ol şâha Cihângîr tarafından
Ezkâ-yı tahiyyât ile teslîm-i firâvân
(İsen, Mustafa vd. (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay.194.)
Kıt'a
Yıkılıptır şu cihân sanma ki bizde düzele
Devleti çerh-i denî verdi kamu mübtezele
Şimdi ebvâb-ı saadette gezen hep hezele
İşimiz kaldı hemân merhamet-i Lemyezel’e
(İsen, Mustafa vd. (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay. 196.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Münâcât
Yâ Rab beni bir mesned-i vâlâya getirdin
Envâ’-ı inâyâtını kıldın bana ihsân
Ol şâh-ı rüsül fahr-i cihân aşkına Yâ Rab
Ni’metlerinin şükrüne de kıl beni şâyân
Etdin fukârâ kullarını bana emânet
Bu hizmetin ikmâlini kıl bendene ihsân
Ahkâm-ı hilâfetde beni eyle muvaffak
Şer’ üzre metânetle edip fâ’ik-i akrân
Dergâh-ı mu’allâna budur ‘arz-ı niyâzım
Makbûl-ı du’â kıl beni ey Hâlık-ı ekvân
Gördüm fukarâ kullarının hâli perîşân
Her biri eder mihnet ile çâk-i giribân
Tahrîb-i bilâd etmede çün düşmen-i İslâm
Mahzûn ü mükedder ulemâmız dahi hayrân
Her semt-i memâlikde nice türlü mehâlik
Buldum ki ta’addiyle yıkılmış nice büldân
Fikr etmek ile çâre bulunmaz buna aslâ
Tedbîr ile tanzîmi değil kâbil-i imkân
Bildim ki meded senden olur kimseden olmaz
Ey Kâdir ü Kayyûm meded derdime dermân
Tutdum yüzümü Ka’be-i uşşâkına yâ Rab
Hâk üzre döker kanlı yaşı dîde-i giryân
Ver asker-i İslâma şecâ’atle metânet
Mansûr u muzaffer olalar cümlesi her ân
Sâyemde cihân halkını âsûde-derûn et
Bu bendeni kıl mazhar-ı da’vât-ı za’îfân
Hıfzeyle benüm meclisimi sû’-i karînden
Kâr etmeye lutfunla bana hîle-i şeytân
Tevfîk-i şerîfin ile râzı ol benden
Ol iki cihân serveri peygamber-i zî-şân
Vâsıl ola ol şâha Cihângîr tarafından
Ezkâ-yı tahiyyât ile teslîm-i firâvân
(İsen, Mustafa vd. (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay.194.)
Kıt'a
Yıkılıptır şu cihân sanma ki bizde düzele
Devleti çerh-i denî verdi kamu mübtezele
Şimdi ebvâb-ı saadette gezen hep hezele
İşimiz kaldı hemân merhamet-i Lemyezel’e
(İsen, Mustafa vd. (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay. 196.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Jale Sancak | d. 3 Aralık 1958 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | İsmet Kür | d. 29 Eylül 1916 - ö. 21 Ocak 2013 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | HÂLİS, Yûsuf Hâlis Efendi | d. 1805-06 - ö. 1883 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | SÂLİK, Kasımpaşalı | d. 1717-18 - ö. 1800\'den sonra | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | FUTÛHÎ, Hoca Sıdık | d. 1717-18 - ö. 1755-56 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | ŞERÎF, Mehmed Şerîf Efendi | d. 1717 - ö. 1790 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | RIZÂ, Rızâ Efendi | d. ? - ö. 1774? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | NAZÎR/NAZÎRÂ, İbrahim Nazîr Çelebi Efendi | d. 1693-94 - ö. 1774-75 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | SEZÂYÎ | d. ? - ö. 1774\'ten önce | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | TÂLİBÎ, Mustafa Tâlibî Efendi | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | SULTȂN NȂSIR MUHAMMED | d. 1470-71 - ö. 1498-99 | Meslek | Görüntüle |
12 | İLHÂMÎ, III. Selim | d. 24 Aralık 1761 - ö. 28 Temmuz 1808 | Meslek | Görüntüle |
13 | YÜMNÎ, Osman-zâde/Şeyhzâde Mehmed Yümnî Efendi | d. ? - ö. 1739-40 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | HÂFIZ, Hâfız-ı Mevlevi Kömürcü-zâde Mehmed | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | REŞÎK, Reşîk Efendi | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | ERBİL/ERBİLÎ, Mustafa Erbil | d. 1907 - ö. 1972 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | ŞEMSÎ | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | PEYKERÎ | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |