Madde Detay
ES'AD DEDE, Mehmed Es'ad Dede
(d. 1257/1841 - ö. 1329/1911)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Selanik'te 1257/1841 senesinde doğdu. Asıl Adı Mehmed Es'ad Dede'dir. Şiirlerinde Es'ad mahlasını kullandı. Tüccardan Selanikli Receb Efendi'nin oğludur. On altı yaşında Selanik Muhasebe Kalemine mülazemetle devam etti. 1280/1863 senesinde İstanbul'a gelerek Fatih'te Çayırlı Medresesi'ne girdi. Zamanın alimlerinden Hoca Şevket ve Gelibolulu Âdil Efendilerden ilim tahsil etti ve icazet aldı. Şeyh Temimî, Şeyh Şetvan ve Hoca Abdülkerîm Efendilerden de derslerine devam ederek ilim konusunda faydalandı. Yenikapı Mevlevihanesi şeyhi Osmân Salâhaddîn Dede'ye intisap ederek ondan Mesnevî ve Füsûsu'l-Hikem okudu. Eskişehir Mevlevihanesi şeyhi Hasan Hüsni Dede'den, Tarîkat-ı Mevleviyye'den halifelik aldı. Ayrıca Tarîkat-ı İdrîsiyye'yi Mekke'de Süleymaniye Medresesi müderrisi İsmâil Nevvâb'dan ve Tarîk-i Şâzelî'yi de Mağribî Mustafa Efendi'den aldı. Dokuz defa hacca gitmiş, bir müddet de orada mücavir kalmıştır. İki defa da Mevlânâ'yı ziyaret için Konya'ya gitmiş, ayrıca Kudüs, Halîlürrahmân ve Şam'a da giderek oradaki mübarek makamları ziyaret etmiştir. Mekke-i Mükerreme'de iken üç yüz binden fazla müridi bulunan Hindli Şeyh Mehmed İmdâdullâh Hazretleri ile görüştü ve onun iltifatlarına mazhar olarak Tarîkat-ı Çeştiyye'den de hilafet almaya muvaffak oldu. Dâvud Paşa ve Mahmûdiye rüşdiyelerinde ayrıca Numûne-i Terakkî Mektebi'nde Farsça dersleri verdi. Fatih Câmii'nde Mesnevî, medresedeki odasında isteyenlere Kasîde-i Tâ'iyye, Füsûsu'l-Hikem ve diğer bazı kitapları okuttu. Burada genellikle Mesnevî, Hâfız Dîvânı, Gülistân, Bostân, Pend-i Attâr, Kasîde-i Sülûkiyye-i Hâkânî, Rübâ'iyyât-ı Câmî, Levâyih-i Câmî, Kasîde-i Tâ'iyye, Kasîde-i Hamriyye, Zevrâ Havrâ, Füsûsu'l-Hikem, Menâkıb-ı Sipehsâlâr, Gülşen-i Râz adlı eserleri okutmaktaydı. Ölümünden iki sene kadar önce Kasımpaşa Mevlevîhânesi'ne mesnevihan tayin edildi. Son zamanlarında Çayırlı Medresesi'nden Kasımpaşa Mevlevihanesi'ne taşındı. 1329/1911 senesinde İstanbul'da vefat etti. Kasımpaşa Mevlevihanesi'nin bahçesine defnedildi. Mevlevihane'nin yıkılıp okul yapılması nedeniyle daha sonra kabri Fatih civarında Tâhir Ağa Tekyesi'ne nakledildi.
Ömrü boyunca hiç evlenmeyen Es'ad Efendi daima güleryüzlü görünür, sokakta rastladığı herkese selam verir, durumunu dost ve düşmandan gizlemeye çalışır, ârif, kâmil, fâzıl, ince ruhlu, merhamet ve şefkati son derece üstün bir kişi idi. Hatta Hicaz'a giderken odasındaki kedinin bir senelik ciğer parasını bir zata vermişti. Bu nedenlerden dolayı kendisini tanıyanlar ona son derece hürmet gösterirlerdi. İlm-i tasavvuftaki behresi hasebiyle zamanında yegâne olarak kabul edilmişti. Yıllardan beri göğsünden ve basurundan muztarip olduğu hâlde Fatih Câmi'indeki derslerine devam edecek kadar da görevine sadıktı (İnal 1988: 327).
Eserleri şunlardır:
1. Cevâhir-i Aynî İsimli Eserden Tercümeler: Cevâhir-i Aynî adlı eserden bazı cevherlerin tercümesidir. Yazma hâlindedir.
2. Ebû Sa'îd Ebû Hayr'ın Rubâ'îlerinin Şerh ve Tercümesi: Yazma hâlindedir.
3. Farsça Bir Risâle Tercümesi: Hz. Ömer'in oğlu hakkındaki hadd-i şer'îye dair bir risalenin tercümesidir. Yazma hâlindedir.
4. İbni Fâriz'in Hamriyyesinin Şerhi: Yazma hâlindedir.
5. Kasîde-i Tâ'iyye Şerhi I: Bu eser İbni Fâriz'in Kasîde-i Tâ'iyye adlı eserinin ilk beyitlerinden birkaçına yapılan mufassal bir şerhtir. Yazma hâlindedir.
6. Kasîde-i Tâ'iyye Şerhi II: İbni Fâriz'in Kasîde-i Tâ'iyye adlı eserinin elli üç beytine yapılan kısa bir şerhtir. Yazma hâlindedir
7. Ma'âda Dair Risâle: Yazma hâlindedir.
8. Menâkıb-ı Mevlânâ Tashîhi: Sipehsâlâr'ın Hindistan'da basılan Menâkıb-ı Mevlânâ adlı eserinin düzeltmeleridir. Yazma hâlindedir.
9. Mesnevî'nin İlk Beytinin Şerhi: Mufassal bir şerhtir. Yazma hâlindedir.
10. Mesnevî-i Şerîf Tercümesi: Mesnevî'nin ilk cildinden 360 beytin şerhidir. Yazma hâlindedir.
11. Mevlânâ Câmî'nin Kendi Rubâ'iyyâtına Şerhi: Çeviridir. Yazma hâlindedir.
12. Molla Câmî'nin Tarîk-i Hâcegânî'ye Dair Eserinin Tercümesi: Yazma hâlindedir.
13. Nümûne-i Kavâ'id-i Fârisî: 1308/1891 senesinde 108 sayfa hâlinde İstanbul'da basılmıştır.
14. Tevhîd-nâme: 294 beyitlik manzum bir eserdir. Yazma hâlindedir.
15. Usûl-i Tarîkat'a Dair Risâle: Yazma hâlindedir.
16. Ziyâ'u'l-Kulûb Tercümesi: Hindli Şeyh Mehmed İmdâdullah'tan çeviridir. Yazma hâlindedir.
İbnü'l-Emin'e göre güçlü bir şair olan Es'ad Dede'nin birçok kaside ve gazeli dağınık surette öğrencilerinde bulunmaktaydı. Bir kısmı ise yangında kitaplarının bir kısmı ile beraber yanmıştı. Birçok değerli kitap toplamıştır. Bunların bin kadarını önceden Bayezit'teki Kütübhâne-i Umûmî'ye bağışlamıştır, bir kısmı ise Yenikapı Mevlevihanesi'ndeki bir yangında yanmıştır. Kalan kısmı ise Hakkâklar Çarşısı'nda satılmıştır (İnal 1988: 327).
Kaynakça
Bursalı Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. II. İstanbul.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1936-1945). Türk Şairleri. C. III. İstanbul.
İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergah Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. MEHMET ARSLANYayın Tarihi: 28.08.2014Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Kıt'a
Çekmem elim talebden maksûda ermeyince
Yâ cân çıkar bedenden yâ vasl olur müyesser
Bu râhın evvelinde pek çok elem keder var
Lâkin nihâyetinde ölmek anın mukarrer
Cânın fedâ edersen gel gir tarîk-i aşka
Bâri dıraht-ı aşkın kan ile oldu müsmer
Ber-hâr olur o kimse bustân-ı câvidândan
İstek ile ederse katl-i hayâta mü'ser
İster isen ta'ayyüş sen hâne-i cihânda
Terk eyle râh-ı aşkı bul bir tarîk-i dîger
Sürmez isen sivâyı sen hâne-i dilinden
Görmez safâyı rûhun mir'ât-ı dil mükedder
Âlemleri adem bil meyl itme mâ-sivâya
Terk eyle cüst-cûyı her şeyi bil mukadder
Gazel
Nükte-i zühhâdı itdim cüst-cû
Bulmadım esrâr-ı aşkdan zerre bû
Rindlerin meyhâne-i vîrânede
Tutdı feryâdı cihânı sû-be-sû
Çıkmadı âvâzı hiç pervânenin
Nâr-ı aşka yandı cismi mû-be-mû
Bir takım âyîne farz et âlemi
Lem'a salmış anlara envâr-ı hû
Cân fedâ et ger dilersen Es'adâ
Cân ile cânân olsun rû-be-rû
(İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergah Yay. 328.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 28.08.2014Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Kıt'a
Çekmem elim talebden maksûda ermeyince
Yâ cân çıkar bedenden yâ vasl olur müyesser
Bu râhın evvelinde pek çok elem keder var
Lâkin nihâyetinde ölmek anın mukarrer
Cânın fedâ edersen gel gir tarîk-i aşka
Bâri dıraht-ı aşkın kan ile oldu müsmer
Ber-hâr olur o kimse bustân-ı câvidândan
İstek ile ederse katl-i hayâta mü'ser
İster isen ta'ayyüş sen hâne-i cihânda
Terk eyle râh-ı aşkı bul bir tarîk-i dîger
Sürmez isen sivâyı sen hâne-i dilinden
Görmez safâyı rûhun mir'ât-ı dil mükedder
Âlemleri adem bil meyl itme mâ-sivâya
Terk eyle cüst-cûyı her şeyi bil mukadder
Gazel
Nükte-i zühhâdı itdim cüst-cû
Bulmadım esrâr-ı aşkdan zerre bû
Rindlerin meyhâne-i vîrânede
Tutdı feryâdı cihânı sû-be-sû
Çıkmadı âvâzı hiç pervânenin
Nâr-ı aşka yandı cismi mû-be-mû
Bir takım âyîne farz et âlemi
Lem'a salmış anlara envâr-ı hû
Cân fedâ et ger dilersen Es'adâ
Cân ile cânân olsun rû-be-rû
(İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergah Yay. 328.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Kıt'a
Çekmem elim talebden maksûda ermeyince
Yâ cân çıkar bedenden yâ vasl olur müyesser
Bu râhın evvelinde pek çok elem keder var
Lâkin nihâyetinde ölmek anın mukarrer
Cânın fedâ edersen gel gir tarîk-i aşka
Bâri dıraht-ı aşkın kan ile oldu müsmer
Ber-hâr olur o kimse bustân-ı câvidândan
İstek ile ederse katl-i hayâta mü'ser
İster isen ta'ayyüş sen hâne-i cihânda
Terk eyle râh-ı aşkı bul bir tarîk-i dîger
Sürmez isen sivâyı sen hâne-i dilinden
Görmez safâyı rûhun mir'ât-ı dil mükedder
Âlemleri adem bil meyl itme mâ-sivâya
Terk eyle cüst-cûyı her şeyi bil mukadder
Gazel
Nükte-i zühhâdı itdim cüst-cû
Bulmadım esrâr-ı aşkdan zerre bû
Rindlerin meyhâne-i vîrânede
Tutdı feryâdı cihânı sû-be-sû
Çıkmadı âvâzı hiç pervânenin
Nâr-ı aşka yandı cismi mû-be-mû
Bir takım âyîne farz et âlemi
Lem'a salmış anlara envâr-ı hû
Cân fedâ et ger dilersen Es'adâ
Cân ile cânân olsun rû-be-rû
(İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergah Yay. 328.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Kıt'a
Çekmem elim talebden maksûda ermeyince
Yâ cân çıkar bedenden yâ vasl olur müyesser
Bu râhın evvelinde pek çok elem keder var
Lâkin nihâyetinde ölmek anın mukarrer
Cânın fedâ edersen gel gir tarîk-i aşka
Bâri dıraht-ı aşkın kan ile oldu müsmer
Ber-hâr olur o kimse bustân-ı câvidândan
İstek ile ederse katl-i hayâta mü'ser
İster isen ta'ayyüş sen hâne-i cihânda
Terk eyle râh-ı aşkı bul bir tarîk-i dîger
Sürmez isen sivâyı sen hâne-i dilinden
Görmez safâyı rûhun mir'ât-ı dil mükedder
Âlemleri adem bil meyl itme mâ-sivâya
Terk eyle cüst-cûyı her şeyi bil mukadder
Gazel
Nükte-i zühhâdı itdim cüst-cû
Bulmadım esrâr-ı aşkdan zerre bû
Rindlerin meyhâne-i vîrânede
Tutdı feryâdı cihânı sû-be-sû
Çıkmadı âvâzı hiç pervânenin
Nâr-ı aşka yandı cismi mû-be-mû
Bir takım âyîne farz et âlemi
Lem'a salmış anlara envâr-ı hû
Cân fedâ et ger dilersen Es'adâ
Cân ile cânân olsun rû-be-rû
(İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergah Yay. 328.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Rasim Haşmet | d. 1888 - ö. 1919 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | HÂMÎ, Hâmî Efendi | d. ? - ö. 1842-43 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | TEVFÎK, Mehmed Tevfîk, Selanikli | d. 1860 - ö. 1910 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | RIZA, Cüceloğlu | d. 1841 - ö. 1895 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | AŞIG/FENA, Fena Mirze Rehim Mirze Memmedbağıroğlu | d. 1841 - ö. 1925 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | ABDURRAHMAN SÜREYYÂ, Mîrdûhî-zâde | d. 1841 - ö. 1904 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | NİYAZÎ, İsmail | d. 1871 - ö. 1911 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | FATMA, Fatma Hanım, Tekirdağlı | d. 1850 - ö. 1911 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | SELÎM SÂBİT EFENDİ | d. 1829 - ö. 1911 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Hakîkî, Ağa-zâde Mehmed Dede | d. ? - ö. 1652 | Meslek | Görüntüle |
11 | ABDAL MUSA | d. 1280? - ö. 1410? | Meslek | Görüntüle |
12 | RÂŞİD, Râşid Mehmed Rüstem Efendi, Sivaslı | d. ? - ö. 1863 | Meslek | Görüntüle |
13 | MAZHAR, Mazhar Efendi | d. 1850 - ö. 1889 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | DİLSÛZ, Mehemmed Emîn | d. ? - ö. 19. yy. | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | RE'FET PAŞA, Süleyman Re'fet, İstanbullu | d. 1807 - ö. 1865 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | ABDULLAH RÂMİZ PAŞA, İstanbullu | d. 1818 - ö. 1878 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | FİRÂRÎ | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | SENİYE HANIM | d. ? - ö. 19. yy. | Madde Adı | Görüntüle |