Madde Detay
HİKMET, Deli Hikmet
(d. 1258/1842 - ö. 1306/1888)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Adı Hikmet’tir. Niğde’de doğdu. Deli Hikmet sanıyla tanındı. Kaynaklar, onun Cülûsundan beri zulmüyle millet rûz u şeb bâkî/Ona nisbetle âdemdir bizim Gömlekçi Kostaki beytiyle pervasızca Sultan Abdülhamîd’i eleştirmesinin, laubali ve garip tavırlarının bu lakabı almasına sebep olduğunu ifade etmektedir (Özgül 2000: 949; Banarlı 1998: 975). Tahsil hayatı hakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Hikmet Bey, hayatı boyunca askerî kâtipliklerde hizmet vermiştir. 1293/1876 Rus Harbi’nde Ferik Şevket Paşa ile beraber kâtip olarak Plevne’ye gitmiştir. I. Kolordu Başkâtipliği görevinde bulunmuştur. Son memuriyeti ise Trablusgarb Fırka-i Askeriyye başkâtipliğidir. Bu görevindeyken kanserden rahatsızlanarak padişaha çektiği telgraf üzerine İstanbul’a getirilmiş ve Haydarpaşa Hastanesi’nde bir süre tedavi görmüştür. Ancak tedaviler sonuç vermemiş, 1305/1888 yılında İstanbul’da vefat etmiştir (Kurnaz vd. 2001: 212). Resimli Türk Edebiyatı’nda şairin ölümü 1890 yılı olarak gösterilmektedir (Banarlı 1998: 975). İbnü'l-Emin ise şairin 1888 yılından sonraki bir tarihte vefat ettiğini söylemektedir (Özgül 2000: 948).
Eserlerinin büyük bir bölümünü Koca Hakkı Paşa’nın ahfadından Celâl Bey ele geçirmiştir. Ancak İbnü'l-Emin, Celâl Bey’in evi tamamen yandığından Hikmet Bey’in şiirleri ve terceme-i hâlini içeren evrakın da yandığını ifade etmektedir (Özgül 2000: 948). Plevne’de iken kaleme aldığı Plevne Kahramanı Gazi Osmân Paşa Şanındadır isimli mensur risalesi İstanbul’da 1294/1877 yılında basılmıştır. 40 sayfalık küçük bir risale olan eserde, şairin Plevne’de iken bizzat şahit olduğu Gazi Osmân Paşa’nın kahramanlıkları anlatılmaktadır. Kaynaklarda, Hikmet Bey’in Nâmık Kemâl’le olan dostluğu ve yakınlığı özellikle vurgulanmaktadır (Tevetoğlu 1971: 238). Bu yakınlığın bir nişanesi olarak Nâmık Kemâl’le birlikte meşhur Vatan Mersiyesi'ni müştereken yazdıkları kaydedilmektedir. Şair, bu yakın dostunu 1295/1878 yılında Midilli’ye giderek ziyaret de etmiştir. Hikmet Bey’in bir diğer müşterek şiiri de Kütahyalı Hasan Bedreddîn Paşa ile söylemiş olduğu 7 bentlik mütekerrir müseddes münâcâtı’dır. Söz konusu manzume Vakit gazetesinin 3 Kasım 1881 tarihli nüshasında yayımlanmıştır (Güler 2012: 80). Şairin “Gurûb etti güneş dünyâ karardı”, “Nedir bu hâlin ey mâh-cemâlim” mısralarıyla başlayan şiirleri ile “mezâristân” redifli gazelinin Hersekli Ârif Hikmet Bey’e mal edilişi, onun eski söyleyişteki ustalığına işaret etmektedir.
Eldeki şiirlerinden iyi bir şair olduğu anlaşılan Hikmet Bey’in eserlerinin ziyan olması onun hakkıyla tanınmasına engel olmuştur. Ancak yaşam tarzı ve kişiliğiyle devrin unutulmaz simaları arasına girmeyi başarmıştır.
Kaynakça
Banarlı, Nihad Sâmi (1998). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. C. II. İstanbul: MEB Basımevi.
Güler, Kadir (2012). "Kütahyalı Hasan Bedreddin Paşa ve Tiyatroları Üzerine Bazı Mülâhazalar".
Hikmet. (1294). Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa Şanındadır. İstanbul: Basiret Gazetesi Matbaası. JASS 5 (3): 75-89.
Kurnaz, Cemal, M. Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay.
Özgül, M. Kayahan (hzl.) (2000). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C.2. Ankara: AKM Yay.
Tevetoğlu, Fethi (1971). "Hikmet Bey (Deli Hikmet)". Türk Ansiklopedisi. C. 19. Ankara: MEB Basımevi. 238-239.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. HAKAN YEKBAŞYayın Tarihi: 24.05.2014Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Ukûl erbâbına meydân-ı ibrettir mezâristân
Fenâ-yı âleme bürhân-ı kudrettir mezâristân
Gelenler bilmemiş dünyâyı hem bilmek de müşkildir
Bulunmaz sâhili ummân-ı hayrettir mezâristân
Hakâyık herkesin mâhiyyet-i keyfince zâhirdir
Hayât ehli sanır zindân-ı mihnettir mezâristân
Yatar dehşetli âgûşunda bin evlâd-ı hürriyyet
Sanırsın mâder-i şübbân-ı millettir mezâristân
Bilinmezse müsâvât-ı beşer devrân-ı fânîde
Onu tefrîk için mîzân-ı Hikmettir mezâristân
(Özgül, M. Kayahan (hzl.) (2000). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C:2. Ankara: AKM Yay. 950.)
“Plevne Kahramanı Gazi Osmân Paşa Şanındadır” isimli eserinden
Hazret-i Gâzî tahmînen kırk beş yaşında ve iklîl-i celîl-i şecâ’at mübârek başında bir kahraman-ı fazîlet-unvân-ı rûzgârdır. Hey’et-i mukaddesesi nasıl ta’rîf olunsun? Kaviyyü’l-bünye ve mülahhamca ve siyâh sakallı olup vec-i münevveri zekâ ve şecâ’atin derece-i kemâline bürhân-ı münîr sûretinde halk olunmuş bir şeh-süvâr-ı nâm-dârdır.
(Hikmet (1294). Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa Şanındadır. İstanbul: Basiret Gazetesi Matbaası. 2.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 24.05.2014Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Ukûl erbâbına meydân-ı ibrettir mezâristân
Fenâ-yı âleme bürhân-ı kudrettir mezâristân
Gelenler bilmemiş dünyâyı hem bilmek de müşkildir
Bulunmaz sâhili ummân-ı hayrettir mezâristân
Hakâyık herkesin mâhiyyet-i keyfince zâhirdir
Hayât ehli sanır zindân-ı mihnettir mezâristân
Yatar dehşetli âgûşunda bin evlâd-ı hürriyyet
Sanırsın mâder-i şübbân-ı millettir mezâristân
Bilinmezse müsâvât-ı beşer devrân-ı fânîde
Onu tefrîk için mîzân-ı Hikmettir mezâristân
(Özgül, M. Kayahan (hzl.) (2000). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C:2. Ankara: AKM Yay. 950.)
“Plevne Kahramanı Gazi Osmân Paşa Şanındadır” isimli eserinden
Hazret-i Gâzî tahmînen kırk beş yaşında ve iklîl-i celîl-i şecâ’at mübârek başında bir kahraman-ı fazîlet-unvân-ı rûzgârdır. Hey’et-i mukaddesesi nasıl ta’rîf olunsun? Kaviyyü’l-bünye ve mülahhamca ve siyâh sakallı olup vec-i münevveri zekâ ve şecâ’atin derece-i kemâline bürhân-ı münîr sûretinde halk olunmuş bir şeh-süvâr-ı nâm-dârdır.
(Hikmet (1294). Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa Şanındadır. İstanbul: Basiret Gazetesi Matbaası. 2.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Ukûl erbâbına meydân-ı ibrettir mezâristân
Fenâ-yı âleme bürhân-ı kudrettir mezâristân
Gelenler bilmemiş dünyâyı hem bilmek de müşkildir
Bulunmaz sâhili ummân-ı hayrettir mezâristân
Hakâyık herkesin mâhiyyet-i keyfince zâhirdir
Hayât ehli sanır zindân-ı mihnettir mezâristân
Yatar dehşetli âgûşunda bin evlâd-ı hürriyyet
Sanırsın mâder-i şübbân-ı millettir mezâristân
Bilinmezse müsâvât-ı beşer devrân-ı fânîde
Onu tefrîk için mîzân-ı Hikmettir mezâristân
(Özgül, M. Kayahan (hzl.) (2000). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C:2. Ankara: AKM Yay. 950.)
“Plevne Kahramanı Gazi Osmân Paşa Şanındadır” isimli eserinden
Hazret-i Gâzî tahmînen kırk beş yaşında ve iklîl-i celîl-i şecâ’at mübârek başında bir kahraman-ı fazîlet-unvân-ı rûzgârdır. Hey’et-i mukaddesesi nasıl ta’rîf olunsun? Kaviyyü’l-bünye ve mülahhamca ve siyâh sakallı olup vec-i münevveri zekâ ve şecâ’atin derece-i kemâline bürhân-ı münîr sûretinde halk olunmuş bir şeh-süvâr-ı nâm-dârdır.
(Hikmet (1294). Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa Şanındadır. İstanbul: Basiret Gazetesi Matbaası. 2.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Ukûl erbâbına meydân-ı ibrettir mezâristân
Fenâ-yı âleme bürhân-ı kudrettir mezâristân
Gelenler bilmemiş dünyâyı hem bilmek de müşkildir
Bulunmaz sâhili ummân-ı hayrettir mezâristân
Hakâyık herkesin mâhiyyet-i keyfince zâhirdir
Hayât ehli sanır zindân-ı mihnettir mezâristân
Yatar dehşetli âgûşunda bin evlâd-ı hürriyyet
Sanırsın mâder-i şübbân-ı millettir mezâristân
Bilinmezse müsâvât-ı beşer devrân-ı fânîde
Onu tefrîk için mîzân-ı Hikmettir mezâristân
(Özgül, M. Kayahan (hzl.) (2000). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C:2. Ankara: AKM Yay. 950.)
“Plevne Kahramanı Gazi Osmân Paşa Şanındadır” isimli eserinden
Hazret-i Gâzî tahmînen kırk beş yaşında ve iklîl-i celîl-i şecâ’at mübârek başında bir kahraman-ı fazîlet-unvân-ı rûzgârdır. Hey’et-i mukaddesesi nasıl ta’rîf olunsun? Kaviyyü’l-bünye ve mülahhamca ve siyâh sakallı olup vec-i münevveri zekâ ve şecâ’atin derece-i kemâline bürhân-ı münîr sûretinde halk olunmuş bir şeh-süvâr-ı nâm-dârdır.
(Hikmet (1294). Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa Şanındadır. İstanbul: Basiret Gazetesi Matbaası. 2.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Şahap Sıtkı | d. 2 Nisan 1915 - ö. 4 Eylül 1991 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | NİDAÎ, Niğdeli | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | ZİYA ÖZDAĞ | d. 06.01.1944 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | NA'ÎM, Mehmed | d. 1842 - ö. 1884 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | ZEKİ, Sarkis Narlıyan | d. 1842 - ö. 1882 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | HİLMİ (HİLMİ DEDE), Mehmed Ali Hilmi Dedebaba | d. 1842 - ö. 1908 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Namık Kemal | d. 21 Aralık 1840 - ö. 2 Aralık 1888 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | MATLÛBÎ, Ömer | d. ? - ö. 1888 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | HÜSNÎ, Mehmed Hüsnî Efendi, Konyalı | d. 1851 - ö. 1888 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | SA'ÎD, Fethî-zâde Sa'dullâh Sa'îd Efendi | d. 1759 - ö. 1831 | Meslek | Görüntüle |
11 | ÂKİF, Emîrî-zâde Ahmed Âkif Efendi | d. ? - ö. 1892 | Meslek | Görüntüle |
12 | EMÎN, Zıllî-zâde Hacı Emîn Efendi | d. 1826 - ö. 1905 | Meslek | Görüntüle |
13 | ZÎNETÎ, Muhammed Efendi | d. ? - ö. 19. yy. | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | RÂŞİD, Râşid Efendi, İstanbullu | d. ? - ö. 1855 ds. | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | DEM’Î, Yûsuf | d. 1844 - ö. 1862 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | DERSÎ | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | HASAN FEHMÎ | d. 1795-96 - ö. 1880-81 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | BÂKÎ, Derviş Abdülbâkî | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |