Server R. İskit

M. Server, Fani, Sinameki Efendi, Server Rifat, Zaparta
(d. 8 Nisan 1894 / ö. 18 Nisan 1975)
Gazeteci, yazar
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Tam adı Mehmet Server Rifat İSKİT'tir. "M. Server", "Fani", "Sinameki Efendi", "Server Rifat", "Zaparta" imzalarını da kullandı. Fatma Hasene Hanım ile Yüzbaşı Mehmet Rifat Bey'in oğlu olarak İstanbul'da dünyaya geldi. Eyüp'te bulunan Maşrık-ı Füyuzat Mektebinin ilk (1906) ve orta (1909) kısmında okudu. Vefa Lisesinin son sınıfından ayrılarak sınavla Tatbikat-ı Baytariye Mektebine girdi; mezuniyetinin (1913) ardından Muş'a atandı. I. Dünya Savaşı'nda asteğmen rütbesiyle Kafkas Cephesi'nde savaştı (1914-19). Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu'ya geçerek Karaman ve Konya'da baytar olarak çalıştı; Adana ve Afyon cephelerinde görev yaptı. 1924'te Konya Vilayeti Matbaası müdürlüğüne getirildi. Matbuat Umum Müdürlüğü'nde (1926-27), muhabir ve gece sekreteri olarak Hakimiyet-i Milliye gazetesinde (1927-29), Ankara Belediyesi'nde (1929-31) çalıştı. 1934'te yeniden girdiği Matbuat Umum Müdürlüğü'nde raportör, müşavir ve müdür olarak görev yaptı ve emekli oldu (1954). Bir süre İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Gazetecilik Enstitüsü'nde basın tarihi dersleri verdi (1950-51). Kendi kurduğu İskit Yayınevi'ni yönetti (1944-64). Evli ve bir çocuk babasıydı. Sahrayıcedit Mezarlığı'nda gömülüdür.

Server İskit, 1911 yılında Vefa Lisesinde öğrenciyken "M. Server" imzasıyla mizah dergisi Gıdık'ta karikatürler çizerek basın dünyasına adım attı. Daha sonra Gece Kuşu dergisinde mizah yazıları yazdı. Muş'ta bulunduğu sırada Peyam gazetesinin muhabirliğini yaptı. I. Dünya Savaşı sırasında Kayseri vilayet gazetesinde (1916), Kurtuluş Savaşı sırasında Mecmua-ı Fünun'da (1921) yazdı. Bu dönemin en önemli gazetelerinden olan ve Konya'da çıkan Babalık'ta "Fani", "Sinameki Efendi" ve "Server Rifat" imzalarıyla yazdı, bu gazetenin yayın müdürlüğünü yürüttü (1921-24). Konya'da Hedef (tek sayı, 12 Mayıs 1924), Ankara'da Ankara (59 sayı, 6 Ocak-8 Mart 1927) gazetelerini ve Matbuat Umum Müdürlüğü'ndeki memurluğu sırasında Radyo dergisini (60 sayı, 15 Aralık 1941-1 Aralık 1944) çıkardı. Son Posta, Yeni Asır, Yeni Adana gazetelerinin Ankara muhabirliğini yaptı. Milliyet, Tasvir-i Efkar gazetelerinde yazıları yayımlandı. İskit Yayınevi'ni kurduktan sonra Aylık Ansiklopedi'yi (ilk seri 60 fasikül, 1944-49; ikinci seri 12 sayı, 1949-50), Resimli Tarih Mecmuası'nı (84 sayı, 1 950-56) ve Resimli Yeni Tarih Dergisi'ni (45 sayı, 1957-60) çıkardı. İskit Yayınevi'ni kapattıktan (1964) sonra da Hürriyet ve Yeni Gazete'de yazmayı sürdürdü. Yayımcılığının yanı sıra basın tarihi üzerine çalışmalarıyla Selim Nüzhet Gerçek'le birlikte bu alanın önde gelen isimleri arasında yer aldı (Yalçın, 2010: 548).

Kaynakça

Birinci, Ali (1996). "Server İskit", Kebikeç, S. 3 (1996), ss. 57-66.

Türk Dünyası Edebiyatçılar Ansiklopedisi (2002). "Server İskit" maddesi, C.4, s. 419, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.

Yalçın, Murat (Ed., 2010). Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, 3. Baskı, C.1, S. 548, İstanbul: Yapı Kredi Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. İSMAİL ALPER KUMSAR
Yayın Tarihi: 14.09.2018
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Kadınlar DuymasınSühulet Matbaası / İstanbul1933Diğer
Dünya Matbuatına Bir BakışBasın Genel Direktörlüğü Yay. / İstanbul1935İnceleme
Birinci Basın KongresiBasın Genel Direktörlüğü Yay. / İstanbul1935İnceleme
La Ferme Model d'Orman,Matbuat Umum Müdürlüğü Yay. / İst.1936Diğer
Hususi İlk Türkçe Gazetemiz "Tercüman-ı Ahval" ve Agâh EfendiUlus Basımevi / Ankara1937İnceleme
Türkiye'de Matbuat RejimleriMatbuat Umum Müdürlüğü / Ankara1939İnceleme
Türkiye'de Neşriyat Hareketleri Tarihine Bir BakışMaarif Vekilliği Yay. / Ankara1939İnceleme
Türkiye'de Çıkmakta Bulunan Gazete ve Mecmualar (5 Cilt)Başvekâlet Matbuat Umum Müdürlüğü / Ankara1940-1945İnceleme
Türkiyede Matbuat İdareleri ve PolitikalarıBaşvekâlet Basım ve Yayın Umum Müdürlüğü / Ankara1943İnceleme
Seçme Latifeler ve NüktelerAkba / Ankara1943Derleme
Nasrettin Hoca LatifeleriAkba Yay. / Ankara1943Derleme
 Türk Gazetecilik Tarihi, (Gazetecilik Enstitüsü Ders Notları)Enstitü öğrenci yayını (teksir) / İstanbul1951İnceleme
Amme Efkârı ve İlk GazetelerimizNebioğlu Yayınevi / İstanbul1960İnceleme
Dünkü Mizahımızdan Yazı ve ÇizgilerHürriyet Yay. / İstanbul1962İnceleme
Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nden En Güzel SeçmelerTan Matbaası / İstanbul1962Derleme
Dünya Tarihinden Garip ve İbret Verici FıkralarHürriyet Gazetesi Yay. / İstanbul1964Derleme

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1FÂ'İZ, Yirmisekiz Çelebi Süleyman Ağa-zâde Mehmed Fâ'iz/Fâyiz Efendid. ? - ö. 19 Temmuz 1731Doğum YeriGörüntüle
2AVRAM NAOM/İBRAHİM NOMd. 1878 - ö. 30.11.1947Doğum YeriGörüntüle
3NECÂ, Şeyh İsmâil Necâ Paşad. 1819 - ö. 1893Doğum YeriGörüntüle
4Orhan Midhat Barbarosd. 1894 - ö. 27 Temmuz 1964Doğum YılıGörüntüle
5Yahya Saim Ozanoğlud. 1894 (1898) - ö. 3 Temmuz 1962Doğum YılıGörüntüle
6Efzayiş Suat Yalçınd. 1894 - ö. 27 Ocak 1954Doğum YılıGörüntüle
7Tevfik Tanyolaçd. 1897 - ö. 1975Ölüm YılıGörüntüle
8Arif Nihat Asyad. 1904 - ö. 5 Ocak 1975Ölüm YılıGörüntüle
9Fahri Celâl Göktulgad. 20 Mayıs 1895 - ö. 3 Haziran 1975Ölüm YılıGörüntüle
10Faik Dranazd. 1909 - ö. 1984MeslekGörüntüle
11Süreyya Eryaşard. 1939 - ö. 27 Ekim 2017MeslekGörüntüle
12Muammer Lütfi (Bahşi)d. 1903 - ö. 30 Mayıs 1947MeslekGörüntüle
13Halit Üzeld. 1900 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Rifat Necdet Evrimerd. 1898 - ö. 1971Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Nezihe Muhittind. 1889 - ö. 10 Şubat 1958Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16TEVFÎK, Dellal-zâde Mehmed Tevfîk Efendid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17ZARÎF, Ârif Efendid. 1738-39 - ö. 1825-26Madde AdıGörüntüle
18ESER (MUHİB), Belhî Abdullâh (Mustafa) Efendid. ? - ö. 1722/23Madde AdıGörüntüle