Madde Detay

Asıl adı Yahya olup Hacı Efendi diye bilinen Müeyyed-zâde Abdurrahman'ın torunudur. Önemli şahsiyetler yetiştiren Amasyalı Müeyyed-zâde ailesine mensuptur. Daha çok Hısım Yahya lakabıyla tanınmıştır. Babası, Arabistan kaleminde birkaç şehirde görev yaptıktan sonra Rumeli kalemine geçip Gümülcine, Rusçuk ve Hezargrad gibi şehirlerde kadılık yapan Mehmed Çelebi (ö.990/1582)’dir. Yahya, Safer 971/Ekim 1563’de doğdu. Dönemin medrese müfredatı çerçevesinde normal eğitimini tamamladıktan sonra büyük amcası Şeyhülislam Abdülkadir Şeyhi Efendi (ö.1002/1594)'den mülazemet aldı. Çeşitli medreselerde görev yaptıktan sonra kırk akçelik medreseden ayrılmışken Zilhicce1004/Ağustos 1596’da Hadım Hasan Paşa Medresesi’ne atandı. Daha sonra sırasıyla, Şaban 1010/Şubat1602’de Şah Sultan Medresesi’nde, Şaban 1012/Ocak 1604’te Edirne Kapı Medresesi’nde, Şaban 1013/Ocak 1605’te Sahn Medreselerinden birinde görev yaptı. Şaban 1015/Aralık 1606’da günlük altmış akçe maaşla Eyüp Medresesi'ne terfi etti. Cemaziyülevvel 1016/Eylül 1607'de Edirne Selimiye Medresesine atandı, ancak görev yerine gitmeden Zilkade 1016/Mart 1608'da naklen Valide-i Cedide Medresesine tayin edildi. Buradaki süresini tamamladıktan sonra Muharrem 1017/Mayıs 1608’de Yenişehir Kadılığına gönderildi ve süresini tamamladıktan sonra Cemaziyülâhır 1018/Eylül 1609’da Bursa kadılığına atandı. Bu görevi kabul etmeyince Şaban 1021/Ekim 1612’de Bursa’ya nakledilen Hasan Efendi yerine Eyüp Kadılığına getirildi. Cemaziyülâhır 1022/Ağustos 1613’te bu görevden alındı. Safer 1025/Mart 1616’te tekrar Eyüp Kadılığı kendisine verilince kabul etmeyip aynı yılın Cemaziyülevvel/Mayıs ayında yine Yenişehir kadılığına atandı. Zilhicce 1026/Aralık 1617’da görevden alındı. Cemaziyülevvel 1030/Nisan 1621’de üçüncü kez Yenişehir kadısı oldu. Receb 1031/Mayıs 1622’de süresini doldurarak azlolundu. Rebiyülâhır 1033/Şubat 1624’te Şam kadılığına gönderildi. Senesini tamamlayınca görevden ayrıldı ve bir süre sonra kendisine Balya Kazası arpalık olarak verildi. Cemaziyülâhır 1036/Ocak 1627’de Bursa kadılığına getirildi, Rebiyülevvel 1037/Ocak 1628’de buradan emekli olunca Süleymaniye Darulhadis müderrisliğiyle onurlandırıldı ve Ayazmend Kazası da arpalık verildi. Darulhadis müderrisi iken Receb 1040/Şubat 1631’de vefat etti. Hısım-zade diye bilinen oğulları Abdülbaki ve Abdürrahim Efendiler dönemin önemli şahsiyetlerindendir. Atâ'î, Hısım Yahya Efendi'nin güler yüzlü ve nüktedan, ilim ve faziletiyle, iffet ve nezahetiyle, bilgi ve yaşantısıyla örnek bir şahsiyet olduğunu belirtir. Kaynaklarda, oldukça başarılı bir şair ve münşi olduğu belirtilen Yahya Efendi'nin günümüze ulaşmış eseri ve şiirleri bilinmemektedir.

Akbayar, Nuri (hzl). (1996). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî. C.5. İstanbul: Matbaa-i Amire. 1672.

Özcan, Abdülkadir (hzl) (1989). Nevizade Ata'î, Hadâyiku'l-Hakâyık fî-Tekmileti'ş-Şakâyık. C.II. İstanbul: Çağrı Yay. 737-738

Müstakim-zâde (2000). Mecelletü’n-nisâb. Tıpkıbasım. Ankara: KB. Yay. 413a.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay. 1216.