Madde Detay
NİHÂNÎ, Muhammed Sâlih
(d. 1220/1805 - ö. 1305/1888)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı Muhammed Sâlih’tir. 1220/1805 yılında Darende’de doğmuştur. Şeyh Sâlih Efendi, Sâlih Nihânî Baba sanıyla tanınmıştır. Somuncu Baba olarak bilinen Şeyh Hâmid-i Velî soyundandır. Dedesi Büyük Hasan Efendi, Sadrazam Darendeli Topal İzzet Mehmet Paşa’nın hocasıdır. Babası Şeyh Mustafa olarak bilinen Mustafa Feryâdî’dir (Akgündüz vd. 2002: 843). Seyyid olan Sâlih Nihânî, evradı içerisinde bulunan ve silsilesini anlattığı bir manzumesinde soyunun Somuncu Baba’ya oradan Hz. Hüseyin yoluyla Hz. Peygamber’e dayandığını belirtmektedir. Babası Şeyh Mustafa Efendi’nin icazetiyle onun ölümünün ardından post-nişîn olmuştur. Darende Hacılar Mahallesi’nde Eski Tahtalı Köprü diye bilinen yerde uzun yıllar ikâmet etmiştir. Bütün ömrünü Darende’de geçiren Sâlih Nihânî, Somuncu Baba Câmi’nin doğusunda Tohma Çayı’nın yanında Örtme Kaya denilen yerde bir çilehâne yaptırmış ve zamanını buraya çekilerek ilim ve ibadetle geçirmiştir. 83 yaşında iken 1305/1888 yılında Darende’de vefat etmiştir. Mezarı, Darende Hacılar Mahallesi’ndeki Şeyhli Mescidi (Medresesi)’nin avlusundadır.
Nihânî’nin bilinen eserleri şunlardır:
1. Dîvân-ı Nihânî: Kendi hattıyla bir Dîvân’ı olduğu bilinmektedir. Aruz ve hece vezniyle şiirler söylemiştir. Matbu mevlidinin ilk sayfasında Dîvân’ının hurûf-ı hecâ üzerine mürettep bir şekilde düzenlenmiş olduğu kaydedilmektedir (Nihânî 1308: 1). Aynı zamanda Penâhî mahlasıyla şiirler söyleyen oğlu Mustafa Müslim, Dîvân’ı bastırmak istemişse de buna muvaffak olamamıştır. Dîvân’ın yazma nüshası, Prof. Dr. Ahmed Akgündüz’ün şahsi kütüphanesindedir (Yıldız 2010: 84).
2. Mevlûdü’n-Nebî: Nihânî’nin oğlu Mustafa Müslim tarafından matbu olarak İstanbul’da 1308/1890 yılında Matbaa-i Âmire’de bastırılmıştır. Toplam 26 sayfa olan Mevlid, 320 beyittir. Eserin sonunda yer alan yedi beyitlik gazel tarzındaki na’t, şairin Dîvân’ından alınmıştır. Sade bir dille te’lif edilmiştir. Birçok mevlidde görülen Hz. Peygamber’in hicreti, miracı ve vefatı gibi konular, Nihânî’nin mevlidinde yer almamaktadır. Eserde sadece nûr-ı Muhammedî ve Hz. Peygamber’in doğum hadisesi işlenmiştir. Bu bakımdan muhtasar bir mevliddir. Darende’de uzun yıllar bu mevlid okunmuştur.
Mevlidin ilk sayfasında yer alan bilgiye göre Nihânî’nin bu eserler dışında tasavvufa ait bazı risaleleri de bulunduğu belirtilmektedir (Sâlih Nihânî 1308: 1). Âlim ve fâzıl bir şair olarak tanınmıştır.
Kaynakça
Akgündüz, Ahmed, S. Öztürk, Yaşar Baş (2002). Darende Tarihi. İstanbul: Seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı Yay.
Gülseren, Cemil (1996). “Şeyh Salih Nihanî”. Somuncu Baba 14: 14-16.
Kavruk, Hasan, M. Özer (2006). Geçmişten Günümüze Malatya Şairleri. Malatya: Malatya Belediyesi Kültür Yay.
Sâlih Nihânî (1308). Mevlûdü’n-Nebî. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Yıldız, Alim (2010). Üç Bülbülden Güllerin Efendisine Darende’de Okunan Üç Mevlid-i Şerîf. Malatya: Nasihat Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. HAKAN YEKBAŞYayın Tarihi: 28.03.2014Güncelleme Tarihi: 29.11.2020Eserlerinden Örnekler
Münâcât
Ey hakîm-i kudret ıssı Kibriyâ
Vahdetin evsâfın okur enbiyâ
Sâni’isin cümle eşyânın şehâ
Ver bize râh-ı dalâletten rehâ
Sen Ganî Mutlak kapında biz gedâ
Hâdi-i Mûtî çü sensin ey Hudâ
Emrine mahkûm durur şeyh ile şâb
Kıl bize feyz ü necât-ı müstetâb
Durdı yer emrin ile buldı sebât
Dag u sahrâ hem dahi eşçâr nebât
Cümlesi fermân-berindir yâ Gıyâs
Senden özge kimse yok yâ Müstegâs
(Yıldız, Alim (2010). Üç Bülbülden Güllerin Efendisine Darende’de Okunan Üç Mevlid-i Şerîf. Malatya: Nasihat Yay. 74-75.)
Na’t-ı Resûl aleyhi’s-selâm
Cemâlin gülşeninde andelîbem yâ Resûlallâh
Velî mahzûn-ı hâtır bir garîbem yâ Resûlallâh
Ne denlü cürm ü isyânım çok ise şâh-ı sultânım
Sanadır dest-i dâmânım münîbem yâ Resûlallâh
Şu denlü bâr-gîrânım garîk-i bahr-i tugyânım
Recâ-yı bâb-ı gufrâna enînem yâ Resûlallâh
Edip tasdîk risâlâtın dahi mu’ciz kemâlâtın
Gönül mir’ât-ı sâfî dil-firîbem yâ Resûlallâh
Bi-hamdillâh cenâbından durur sırr-ı siyâdâtım
Ki nesl-i Haydar-ı pâk-i halîbem yâ Resûlallâh
Salât ile selâm olsun habîbim şânına her dem
Budur hep zikr ü evrâdım hatîbem yâ Resûlallâh
Eder nûr-ı tevellâ bu Nihânî kalbini ihyâ
Ki ceddim Şeyh Hâmid sulb-i tîbem yâ Resûlallâh
(Sâlih Nihânî (1308). Mevlûdü’n-Nebî. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 24.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 28.03.2014Güncelleme Tarihi: 29.11.2020Eserlerinden Örnekler
Münâcât
Ey hakîm-i kudret ıssı Kibriyâ
Vahdetin evsâfın okur enbiyâ
Sâni’isin cümle eşyânın şehâ
Ver bize râh-ı dalâletten rehâ
Sen Ganî Mutlak kapında biz gedâ
Hâdi-i Mûtî çü sensin ey Hudâ
Emrine mahkûm durur şeyh ile şâb
Kıl bize feyz ü necât-ı müstetâb
Durdı yer emrin ile buldı sebât
Dag u sahrâ hem dahi eşçâr nebât
Cümlesi fermân-berindir yâ Gıyâs
Senden özge kimse yok yâ Müstegâs
(Yıldız, Alim (2010). Üç Bülbülden Güllerin Efendisine Darende’de Okunan Üç Mevlid-i Şerîf. Malatya: Nasihat Yay. 74-75.)
Na’t-ı Resûl aleyhi’s-selâm
Cemâlin gülşeninde andelîbem yâ Resûlallâh
Velî mahzûn-ı hâtır bir garîbem yâ Resûlallâh
Ne denlü cürm ü isyânım çok ise şâh-ı sultânım
Sanadır dest-i dâmânım münîbem yâ Resûlallâh
Şu denlü bâr-gîrânım garîk-i bahr-i tugyânım
Recâ-yı bâb-ı gufrâna enînem yâ Resûlallâh
Edip tasdîk risâlâtın dahi mu’ciz kemâlâtın
Gönül mir’ât-ı sâfî dil-firîbem yâ Resûlallâh
Bi-hamdillâh cenâbından durur sırr-ı siyâdâtım
Ki nesl-i Haydar-ı pâk-i halîbem yâ Resûlallâh
Salât ile selâm olsun habîbim şânına her dem
Budur hep zikr ü evrâdım hatîbem yâ Resûlallâh
Eder nûr-ı tevellâ bu Nihânî kalbini ihyâ
Ki ceddim Şeyh Hâmid sulb-i tîbem yâ Resûlallâh
(Sâlih Nihânî (1308). Mevlûdü’n-Nebî. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 24.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 29.11.2020Eserlerinden Örnekler
Münâcât
Ey hakîm-i kudret ıssı Kibriyâ
Vahdetin evsâfın okur enbiyâ
Sâni’isin cümle eşyânın şehâ
Ver bize râh-ı dalâletten rehâ
Sen Ganî Mutlak kapında biz gedâ
Hâdi-i Mûtî çü sensin ey Hudâ
Emrine mahkûm durur şeyh ile şâb
Kıl bize feyz ü necât-ı müstetâb
Durdı yer emrin ile buldı sebât
Dag u sahrâ hem dahi eşçâr nebât
Cümlesi fermân-berindir yâ Gıyâs
Senden özge kimse yok yâ Müstegâs
(Yıldız, Alim (2010). Üç Bülbülden Güllerin Efendisine Darende’de Okunan Üç Mevlid-i Şerîf. Malatya: Nasihat Yay. 74-75.)
Na’t-ı Resûl aleyhi’s-selâm
Cemâlin gülşeninde andelîbem yâ Resûlallâh
Velî mahzûn-ı hâtır bir garîbem yâ Resûlallâh
Ne denlü cürm ü isyânım çok ise şâh-ı sultânım
Sanadır dest-i dâmânım münîbem yâ Resûlallâh
Şu denlü bâr-gîrânım garîk-i bahr-i tugyânım
Recâ-yı bâb-ı gufrâna enînem yâ Resûlallâh
Edip tasdîk risâlâtın dahi mu’ciz kemâlâtın
Gönül mir’ât-ı sâfî dil-firîbem yâ Resûlallâh
Bi-hamdillâh cenâbından durur sırr-ı siyâdâtım
Ki nesl-i Haydar-ı pâk-i halîbem yâ Resûlallâh
Salât ile selâm olsun habîbim şânına her dem
Budur hep zikr ü evrâdım hatîbem yâ Resûlallâh
Eder nûr-ı tevellâ bu Nihânî kalbini ihyâ
Ki ceddim Şeyh Hâmid sulb-i tîbem yâ Resûlallâh
(Sâlih Nihânî (1308). Mevlûdü’n-Nebî. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 24.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Münâcât
Ey hakîm-i kudret ıssı Kibriyâ
Vahdetin evsâfın okur enbiyâ
Sâni’isin cümle eşyânın şehâ
Ver bize râh-ı dalâletten rehâ
Sen Ganî Mutlak kapında biz gedâ
Hâdi-i Mûtî çü sensin ey Hudâ
Emrine mahkûm durur şeyh ile şâb
Kıl bize feyz ü necât-ı müstetâb
Durdı yer emrin ile buldı sebât
Dag u sahrâ hem dahi eşçâr nebât
Cümlesi fermân-berindir yâ Gıyâs
Senden özge kimse yok yâ Müstegâs
(Yıldız, Alim (2010). Üç Bülbülden Güllerin Efendisine Darende’de Okunan Üç Mevlid-i Şerîf. Malatya: Nasihat Yay. 74-75.)
Na’t-ı Resûl aleyhi’s-selâm
Cemâlin gülşeninde andelîbem yâ Resûlallâh
Velî mahzûn-ı hâtır bir garîbem yâ Resûlallâh
Ne denlü cürm ü isyânım çok ise şâh-ı sultânım
Sanadır dest-i dâmânım münîbem yâ Resûlallâh
Şu denlü bâr-gîrânım garîk-i bahr-i tugyânım
Recâ-yı bâb-ı gufrâna enînem yâ Resûlallâh
Edip tasdîk risâlâtın dahi mu’ciz kemâlâtın
Gönül mir’ât-ı sâfî dil-firîbem yâ Resûlallâh
Bi-hamdillâh cenâbından durur sırr-ı siyâdâtım
Ki nesl-i Haydar-ı pâk-i halîbem yâ Resûlallâh
Salât ile selâm olsun habîbim şânına her dem
Budur hep zikr ü evrâdım hatîbem yâ Resûlallâh
Eder nûr-ı tevellâ bu Nihânî kalbini ihyâ
Ki ceddim Şeyh Hâmid sulb-i tîbem yâ Resûlallâh
(Sâlih Nihânî (1308). Mevlûdü’n-Nebî. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 24.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | İRFANÎ, Şeyh Abdullah İrfanî Efendi | d. ? - ö. 1770 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | APAN, Muharrem Apan | d. 06.02.1956 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | TAŞDELEN, Abdullah Taşdelen | d. 18.04.1972 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | VESÎM, Müderris-zâde Ahmed Vesîm Efendi | d. 1805-06 - ö. 1844-45\'te hayatta | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | REVÂÎ, Mustafa | d. 1805 - ö. 1863 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | FEHÎM, Mahmûd Fehîm Efendi | d. 1805 - ö. 1853 ds. | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | HİKMET, Deli Hikmet | d. 1842 - ö. 1888 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | FÂRİS, Beyrutlu | d. ? - ö. 1888 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | ŞEVKÎ, Konyalı | d. ? - ö. 1888 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | ABDÜLLATÎF FAZLÎ | d. ? - ö. 1854 ds. | Meslek | Görüntüle |
11 | Süleyman, Şeyh Süleyman Efendi | d. 1646-1647 - ö. 31 Aralık 1703 | Meslek | Görüntüle |
12 | SÂDIKÎ, Baba Sâdıkî, Mustafa | d. ? - ö. 1722 | Meslek | Görüntüle |
13 | TAHSÎN, Hasan Tahsîn | d. ? - ö. 1862 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | ÂLÎ, Âlî Efendi | d. 1816 - ö. 1856 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | HAKKI/FEVZÎ, Hüseyin Hakkı Efendi | d. 1832 - ö. 1891 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | BÂHİR, Kâtib-zâde Abdülkerîm Bâhir Efendi | d. ? - ö. 1739-40 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | SÂMÎ/NİYAZÎ, Abdurrahman Sami Efendi | d. 06.03.1879 - ö. 31.07.1934 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | ŞÂDÎ, Şâdî Ağa | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |