Osman Turan

(d. 2 Mayıs 1914 / ö. 17 Ocak 1978)
Akademisyen, Yazar, Araştırmacı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Osman Ferit’tir. Trabzon Çaykara’ya bağlı Soğanlı köyünde doğdu (Uzman 2018: 17). Ailesi yazın Çatıksu’da kışın Çaykara’ya bağlı Soğanlı köyünde ikamet ettiği için, bazı kaynaklarda doğum yeri olarak Çatıksu köyü geçer. Kuranoğulları lakabı ile tanınan ailesi, Trabzon’un Osmanlı Devleti tarafından fethedilmesinden sonra Van civarlarından buraya nakledilen Kurtoğlu aşiretine mensuptur (Birinci 2003: 27). Babası son Osmanlı-Rus savaşında Erzurum’da şehit oldu. İlkokulu Çaykara’da, ortaokulu Bayburt’ta okudu (Işık 2007: 3604). Trabzon’da başladığı liseyi 1935’te Ankara Erkek Lisesi’nde tamamladı (Birinci 2003: 30). DTCF’nin ilk talebelerinden olan Turan, 1938'den sonra bir müddet Fransa'da (Birinci'den aktaran Uzman 2018: 32) eğitim gördükten sonra 1940’ta mezun oldu (Komisyon 1998: 385). Hemen ardından Ord. Prof. Dr. M. Fuat Köprülü’nün yanında Ankara Üniversitesi’nde akademik hayatına başladı. 1941’de doktora tezini 1943’te de doçentlik tezini takdim etti (Birinci 2003: 34). Bir müddet İngiltere’de kaldıktan sonra 1949’da TTK aslî üyeliğine seçildi. 1951’de profesör oldu. 1954 ve 1957 seçimlerinde Demokrat Parti’den Trabzon milletvekili olarak TBMM’ye girdi (Komisyon 2010). 1955’te Ankara Türk Ocağı reisi olan Turan, 1959’da bir müddet olmak üzere, 1966’dan 1973’e kadar Türk Ocakları Genel Başkanlığı görevinde bulundu (Birinci 2003: 53). 1956'da Osmanlı hanedanından olan Satıâ Hanım ile evlendi (Köymen 1978: 1). Siyasî hayatı 27 Mayıs İhtilâli ile kesintiye uğradı. On altı ay cezaevinde yattı. 1964’te AP’nin Genel Başkan Yardımcılığı görevine geldi ve 1965’te yeniden milletvekili oldu (Birinci 2003: 41). 1969 seçimlerinde MHP’den Trabzon milletvekili adayı olduysa da seçilemedi (Birinci 2003: 42). Bu sıralarda siyasî sebeplerden dolayı üniversitedeki kürsüsünden uzakta tutuldu. Fransızca, İngilizce, Arapça ve Farsça bilen Turan, 17 Ocak 1978’de İstanbul’da öldü (Birinci 2003: 28).

Kopuz, Ülkü, Belleten, DTCF, Millet, Bozkurt, Türklük, Zafer, Hilâl, İslâm Medeniyeti, Türk Yurdu, Fedai gibi dergilerde Türk tarihine ve cemiyet hayatına dair kaygı, düşünce ve değerlendirmelerini ortaya koyduğu birçok yazısı olan Turan’ın edebî bir eseri mevcut değildir. Buna karşılık dönemin Türk Yurdu dergilerinde Türk dili ile ilgili kaleme aldığı fikir yazıları oldukça ses getirmiştir. Tarih profesörlüğü unvanının yanı sıra Türk düşünce hayatına sunduğu katkılar önem arz eder. Özellikle Türkiye Selçukluları üzerine yaptığı çalışmaları bu bağlamda değerlendirmek yerinde olacaktır.

Kaynakça

Birinci, Ali (2003). Osman Turan. Ankara: Alternatif Yayınları.

Işık, İhsan (2007). Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. Baskı). C. 9. Ankara: Elvan Yayınları.

Komisyon (1998). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 8. İstanbul: Dergâh Yayınları.

Komisyon (2010). TBMM Albümü 1950-1980. C. 2. Ankara: TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları

Köymen, Mehmet Altay (1978). “Prof. Dr. Osman Turan Hayatı, Eserleri ve Fikirleri”. Osman Turan kitabı içinde.

Uzman, Nasrullah (2018). İkidardaki Muhalif Prof. Dr. Osman Turan. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. DİNÇER ATAY
Yayın Tarihi: 07.03.2019
Güncelleme Tarihi: 10.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
On İki Hayvanlı Türk TakvimiAnkara Üniversitesi DTCF Yayınları / Ankara1941İnceleme
Orta Zaman Türk Devletlerinde Türkçe Unvanlar- / Ankara1944İnceleme
İstanbul’un Fethinden Önce Yazılmış Tarihi TakvimlerTürk Tarih Kurumu / Ankara1944İnceleme
Müsameretü’l Ahbar: Moğollar Zamanında Türkiye Selçukluları TarihiTürk Tarih Kurumu / Ankara1944Çeviri
Gafletten Uyanalım: Üniversitedeki Aşırı Solcu Hocalar MeselesiTürk Kültür Derneği / Ankara1948Makale
Tarihi Kronolojinin EsaslarıAnkara Üniversitesi DTCF Yayınları / Ankara1954Çeviri
Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi VesikalarTürk Tarih Kurumu / Ankara1958İnceleme
Kızıl TehlikeBedir Yayınevi / İstanbul1964Makale
Türkiye'de Komünizmin KaynaklarıŞark Matbaası / Ankara1964Araştırma
Türkiye'de Manevi Buhran : Din Ve LaiklikHilâl Matbaası / Ankara1964Araştırma
Selçuklular Tarihi ve Türk İslam MedeniyetiTürk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları / Ankara1965Araştırma
Türkiye'de Komünizmin Kaynakları ve Kültür İhlalleriTürkiye Basımevi / İstanbul1967Araştırma
Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi : Türk Dünya Nizamının Milli İslami Ve İnsani EsaslarıTuran Neşriyat Yurdu / İstanbul1969İnceleme
Türkiye’de Siyasî Buhranın Kaynaklarıİstanbul Matbaası / İstanbul1969Araştırma
Selçuklular ve İslamiyetTuran Neşriyat Yurdu / İstanbul1971Araştırma
Selçuklular Zamanında Türkiye: Siyasi Tarih Alp Arslan’dan Osman Gazi’yeTuran Neşriyat Yurdu / İstanbul1971Araştırma
Doğu Anadolu Türk Devletleri TarihiTuran Neşriyat Yurdu / İstanbul1973Araştırma
Türkler Anadolu’daHareket Yayınları / İstanbul1973İnceleme
Tarih Akışı İçinde Din ve MedeniyetNakışlar Yayınları / İstanbul1980Araştırma
Vatan’da GurbetNakışlar Yayınevi / İstanbul1980Hatıra
MakalelerKurtuba Yayınları / Ankara2010Araştırma
Kunlar ve Eski Türkler - Hunlar ve Selçuklular Çağında TürklerHitabevi Yayınları / Ankara2014Araştırma
Selçuklu Tarih AraştırmalarıTürk Tarih Kurumu Yayınları / Ankara2014Araştırma
Yeni İstanbul YazılarıHitabevi Yayınları / Ankara2016Araştırma

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1KÖR MUSTAFA, Zevaitlid. ? - ö. 1916Doğum YeriGörüntüle
2İsmet Zeki Eyüboğlud. 1925 - ö. 12 Kasım 2003Doğum YeriGörüntüle
3Neriman Calapd. 14 Kasım 1956 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Osman Hulusi Ateşd. 1914 - ö. 14 Haziran 1990Doğum YılıGörüntüle
5Orhan Buriand. 18 Mart 1914 - ö. 5 Mayıs 1953Doğum YılıGörüntüle
6ALİ RIZA ATACANd. 1914 - ö. 21.04.1990Doğum YılıGörüntüle
7ÇERKEZ, Çerkez Gölbaşıd. 1916 - ö. 1978Ölüm YılıGörüntüle
8Bedrettin Cömertd. 27 Eylül 1940 - ö. 11 Temmuz 1978Ölüm YılıGörüntüle
9CAFER/CAFER BABA, Cafer Tand. 1891 - ö. 30.10.1978Ölüm YılıGörüntüle
10Çetin Yiğenoğlud. 20 Aralık 1948 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Haluk Dursund. 02 Ocak 1957 - ö. 19 Ağustos 2019MeslekGörüntüle
12Mehmet Ergünd. 1953 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Aydın Arıtd. 1928 - ö. 9 Aralık 2003Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Ali Murtaza Gürkaynakd. 1910 - ö. 21 Mayıs 1966Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Alper Beşed. 30 Eylül 1983 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16SÎRET, Osman Sîret Efendid. 1817 - ö. 1859Madde AdıGörüntüle
17FEYZÎ, Osman Hüsâm-zâde Feyzîd. 1589 (?) - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Güzide Sabri Aygünd. 1886 - ö. 1946Madde AdıGörüntüle