Madde Detay
RIZA
(d. 1294/1878 - ö. 1324/1908)
âşık
(Âşık / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Adı Rıza’dır. Adını mahlas olarak da kullandı. H.1294/M.1878 yılında Konya’da doğdu (Ergun-Uğur 2002: 53). Öğrenimini Konya’da tamamladı. Konya’da memurluk hayatına başladı. Konya ve Seydişehir’de çeşitli memurluklarda bulundu. Tahrirat kâtipliği yaptı. Memurluk hayatının son görevi olan “Duyun-ı Umumiye Rüsumat Dairesinde Tahrirat Refik-i Evvelliği”nden emekli oldu. H.1324/M.1908 yılında Konya’da vefat etti (Yakıcı 1994: 197).
Âşık Rıza, iyi sayılabilecek seviyede bir eğitim aldı. Şiire doğuştan yetenekli olduğu bilinen âşık, güzel şiir söyledi. Konuşurken bile kafiyeli cümleler kurdu, sözler sarf etti. Secili söyleyişlerindeki başarısını muamma oluşturma ve muamma çözmede de sürdürdü. Şiirlerinde hece vezniyle birlikte aruzu kullandı. Doğaçlama şiirler söyledi, atışmalar yaptı. Âşık tarzı Türk şiirinin bütün türlerinde şiirler söyledi ve yazdı. Özellikle koşma, destan, divan, semai, kalenderi türlerinde eser verdi. Bu şiirlerini topladığı bir divançesi bulunmaktadır (Ergun-Uğur 2002: 24).
Kaynakça
Ergun, S. Nüzhet, M. Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay.
Yakıcı, Ali (1994). “Başlangıcından 20. Yüzyıla kadar Konya’da Âşıklık Geleneği”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi/GEFAD, Bahar. 177-204.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. ALİ YAKICIYayın Tarihi: 06.04.2015Güncelleme Tarihi: 10.12.2020Eserlerinden Örnekler
Koşma
Gel gönül halinden eyleme şekva
La-yüs’el buyrulmuş hikmet-i Mevla
Deme el agniya ben bir fakirim
Beş parmak bir değil bak zir ü bâlâ
Habs eyle gel gönül murgunu gezdir
Devşirsin dane-i kısmeti bir bir
Kendüzin bilmeze kendüyi bildir
İnkârı lâ demiş ikrarı illâ
Biçare Rıza bende-i nâçiz
Aşk yolunda melûl olması caiz
Mevla’nın ihsanın şükürden âciz
Canına kâr etti cevr-i dilâra
Ergun, S. Nüzhet-M. Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 28.
Destan
Seydî Şehri denen medhe sezadır
Gördüm bütün ehl-i irfan içinde
Bunda lemân eden nur-ı Hüdâ’dır
Bedr-i kamer şems-i rahşân içinde
Bâ-hususa Seyyid Harun-ı Veli
Sebeb-i ihyası feyzi münceli
Bu yolda demiştir sadıklar belî
Makbul-i zül’ata elan içinde
Zevk u sefa ahde vefa ehli çok
Ulüvv-i kadr imiş iştibahım yok
Bir nükteden bu bir remze atar ok
Kesb-i sürur etmek şayan içinde
Çevre etrafında bağçesi bağı
Müheyya bezmidir sol ile sağı
Söyle cuş eylesin Kevser ırmağı
Donanmış sünbülü reyhan içinde
Bâ-hususa pınarının başları
Türlü eyvan giymiş dağı taşları
Mahbub-ı münirin hilal kaşları
Sim cesed benleri gerdan içinde
Bâ-husus adamı insana yakın
Eğer âdem isen âdemlik takın
Kem kelam eyleme anlara sakın
Mîr-i kelamı çok insan içinde
Çarşı Pazar gayetle şirin
Bâ-husus meşrebi ervâha karin
Bir mübarek belde hevası şirin
Bülbülâna layık gülşan içinde
Vardır derununda bir çift hamamı
Ehl-i gassailin hayru’l-en’amı
Hey’et-i aslında verirse hamı
Cûş etmede âb-ı revan içinde
Hanedanı tatyib ederler hatır
Ehl-i diller olmaz vasfında nadir
Hem kadirşinastır ehl-i vefadır
Şâmil ola gelmiş ihsan içinde
Aslı evailde tertib olunmuş
Kabiliyyet bulmuş terkib olunmuş
Fahiş kelam olan tekzib olunmuş
İnzivalar bulur tuğyan içinde
Tavsifinde lisan aciz kalur ya
Muhtasar olsun bu kelam-ı kimya
Eylesün bir vakit ervahı ihya
Kabiliyyet bulsun mekan içinde
Tavil elfazımız elzem değildir
Arifler yanında pek kem değildir
Bu Rıza bîçare sersem değildir
Nakl-i yekun olsun destan içinde
Ergun, S. Nüzhet-M. Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 27-28.
Kalenderi
Bîçâre gönül fani bu dünyaya güvenme
Cismin yay eder dehrde Anka’ya güvenme
Yol ister isen ahiret için menzil-i âli
Sen fırsatı fevt eyleyip igvaya güvenme
Her sevdiğin ahbabına bel bağlama yârim
Ahbap sanıp her gülen adaya güvenme
Bir sohbet-i tedbir ü tefekkür ile nutk et
Encâmı kılup cezbe-i ulaya güvenme
Sen gezme sakın gezme ile kâmil ararsan
Zayi ederek vaktini her caya güvenme
Kibr etme kamu demde Rıza eyle tevazu
Bir suret ile dildeki davaya güvenme
Ergun, S. Nüzhet-M. Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 26-27.
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 06.04.2015Güncelleme Tarihi: 10.12.2020Eserlerinden Örnekler
Koşma
Gel gönül halinden eyleme şekva
La-yüs’el buyrulmuş hikmet-i Mevla
Deme el agniya ben bir fakirim
Beş parmak bir değil bak zir ü bâlâ
Habs eyle gel gönül murgunu gezdir
Devşirsin dane-i kısmeti bir bir
Kendüzin bilmeze kendüyi bildir
İnkârı lâ demiş ikrarı illâ
Biçare Rıza bende-i nâçiz
Aşk yolunda melûl olması caiz
Mevla’nın ihsanın şükürden âciz
Canına kâr etti cevr-i dilâra
Ergun, S. Nüzhet-M. Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 28.
Destan
Seydî Şehri denen medhe sezadır
Gördüm bütün ehl-i irfan içinde
Bunda lemân eden nur-ı Hüdâ’dır
Bedr-i kamer şems-i rahşân içinde
Bâ-hususa Seyyid Harun-ı Veli
Sebeb-i ihyası feyzi münceli
Bu yolda demiştir sadıklar belî
Makbul-i zül’ata elan içinde
Zevk u sefa ahde vefa ehli çok
Ulüvv-i kadr imiş iştibahım yok
Bir nükteden bu bir remze atar ok
Kesb-i sürur etmek şayan içinde
Çevre etrafında bağçesi bağı
Müheyya bezmidir sol ile sağı
Söyle cuş eylesin Kevser ırmağı
Donanmış sünbülü reyhan içinde
Bâ-hususa pınarının başları
Türlü eyvan giymiş dağı taşları
Mahbub-ı münirin hilal kaşları
Sim cesed benleri gerdan içinde
Bâ-husus adamı insana yakın
Eğer âdem isen âdemlik takın
Kem kelam eyleme anlara sakın
Mîr-i kelamı çok insan içinde
Çarşı Pazar gayetle şirin
Bâ-husus meşrebi ervâha karin
Bir mübarek belde hevası şirin
Bülbülâna layık gülşan içinde
Vardır derununda bir çift hamamı
Ehl-i gassailin hayru’l-en’amı
Hey’et-i aslında verirse hamı
Cûş etmede âb-ı revan içinde
Hanedanı tatyib ederler hatır
Ehl-i diller olmaz vasfında nadir
Hem kadirşinastır ehl-i vefadır
Şâmil ola gelmiş ihsan içinde
Aslı evailde tertib olunmuş
Kabiliyyet bulmuş terkib olunmuş
Fahiş kelam olan tekzib olunmuş
İnzivalar bulur tuğyan içinde
Tavsifinde lisan aciz kalur ya
Muhtasar olsun bu kelam-ı kimya
Eylesün bir vakit ervahı ihya
Kabiliyyet bulsun mekan içinde
Tavil elfazımız elzem değildir
Arifler yanında pek kem değildir
Bu Rıza bîçare sersem değildir
Nakl-i yekun olsun destan içinde
Ergun, S. Nüzhet-M. Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 27-28.
Kalenderi
Bîçâre gönül fani bu dünyaya güvenme
Cismin yay eder dehrde Anka’ya güvenme
Yol ister isen ahiret için menzil-i âli
Sen fırsatı fevt eyleyip igvaya güvenme
Her sevdiğin ahbabına bel bağlama yârim
Ahbap sanıp her gülen adaya güvenme
Bir sohbet-i tedbir ü tefekkür ile nutk et
Encâmı kılup cezbe-i ulaya güvenme
Sen gezme sakın gezme ile kâmil ararsan
Zayi ederek vaktini her caya güvenme
Kibr etme kamu demde Rıza eyle tevazu
Bir suret ile dildeki davaya güvenme
Ergun, S. Nüzhet-M. Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 26-27.
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 10.12.2020Eserlerinden Örnekler
Koşma
Gel gönül halinden eyleme şekva
La-yüs’el buyrulmuş hikmet-i Mevla
Deme el agniya ben bir fakirim
Beş parmak bir değil bak zir ü bâlâ
Habs eyle gel gönül murgunu gezdir
Devşirsin dane-i kısmeti bir bir
Kendüzin bilmeze kendüyi bildir
İnkârı lâ demiş ikrarı illâ
Biçare Rıza bende-i nâçiz
Aşk yolunda melûl olması caiz
Mevla’nın ihsanın şükürden âciz
Canına kâr etti cevr-i dilâra
Ergun, S. Nüzhet-M. Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 28.
Destan
Seydî Şehri denen medhe sezadır
Gördüm bütün ehl-i irfan içinde
Bunda lemân eden nur-ı Hüdâ’dır
Bedr-i kamer şems-i rahşân içinde
Bâ-hususa Seyyid Harun-ı Veli
Sebeb-i ihyası feyzi münceli
Bu yolda demiştir sadıklar belî
Makbul-i zül’ata elan içinde
Zevk u sefa ahde vefa ehli çok
Ulüvv-i kadr imiş iştibahım yok
Bir nükteden bu bir remze atar ok
Kesb-i sürur etmek şayan içinde
Çevre etrafında bağçesi bağı
Müheyya bezmidir sol ile sağı
Söyle cuş eylesin Kevser ırmağı
Donanmış sünbülü reyhan içinde
Bâ-hususa pınarının başları
Türlü eyvan giymiş dağı taşları
Mahbub-ı münirin hilal kaşları
Sim cesed benleri gerdan içinde
Bâ-husus adamı insana yakın
Eğer âdem isen âdemlik takın
Kem kelam eyleme anlara sakın
Mîr-i kelamı çok insan içinde
Çarşı Pazar gayetle şirin
Bâ-husus meşrebi ervâha karin
Bir mübarek belde hevası şirin
Bülbülâna layık gülşan içinde
Vardır derununda bir çift hamamı
Ehl-i gassailin hayru’l-en’amı
Hey’et-i aslında verirse hamı
Cûş etmede âb-ı revan içinde
Hanedanı tatyib ederler hatır
Ehl-i diller olmaz vasfında nadir
Hem kadirşinastır ehl-i vefadır
Şâmil ola gelmiş ihsan içinde
Aslı evailde tertib olunmuş
Kabiliyyet bulmuş terkib olunmuş
Fahiş kelam olan tekzib olunmuş
İnzivalar bulur tuğyan içinde
Tavsifinde lisan aciz kalur ya
Muhtasar olsun bu kelam-ı kimya
Eylesün bir vakit ervahı ihya
Kabiliyyet bulsun mekan içinde
Tavil elfazımız elzem değildir
Arifler yanında pek kem değildir
Bu Rıza bîçare sersem değildir
Nakl-i yekun olsun destan içinde
Ergun, S. Nüzhet-M. Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 27-28.
Kalenderi
Bîçâre gönül fani bu dünyaya güvenme
Cismin yay eder dehrde Anka’ya güvenme
Yol ister isen ahiret için menzil-i âli
Sen fırsatı fevt eyleyip igvaya güvenme
Her sevdiğin ahbabına bel bağlama yârim
Ahbap sanıp her gülen adaya güvenme
Bir sohbet-i tedbir ü tefekkür ile nutk et
Encâmı kılup cezbe-i ulaya güvenme
Sen gezme sakın gezme ile kâmil ararsan
Zayi ederek vaktini her caya güvenme
Kibr etme kamu demde Rıza eyle tevazu
Bir suret ile dildeki davaya güvenme
Ergun, S. Nüzhet-M. Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 26-27.
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Koşma
Gel gönül halinden eyleme şekva
La-yüs’el buyrulmuş hikmet-i Mevla
Deme el agniya ben bir fakirim
Beş parmak bir değil bak zir ü bâlâ
Habs eyle gel gönül murgunu gezdir
Devşirsin dane-i kısmeti bir bir
Kendüzin bilmeze kendüyi bildir
İnkârı lâ demiş ikrarı illâ
Biçare Rıza bende-i nâçiz
Aşk yolunda melûl olması caiz
Mevla’nın ihsanın şükürden âciz
Canına kâr etti cevr-i dilâra
Ergun, S. Nüzhet-M. Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 28.
Destan
Seydî Şehri denen medhe sezadır
Gördüm bütün ehl-i irfan içinde
Bunda lemân eden nur-ı Hüdâ’dır
Bedr-i kamer şems-i rahşân içinde
Bâ-hususa Seyyid Harun-ı Veli
Sebeb-i ihyası feyzi münceli
Bu yolda demiştir sadıklar belî
Makbul-i zül’ata elan içinde
Zevk u sefa ahde vefa ehli çok
Ulüvv-i kadr imiş iştibahım yok
Bir nükteden bu bir remze atar ok
Kesb-i sürur etmek şayan içinde
Çevre etrafında bağçesi bağı
Müheyya bezmidir sol ile sağı
Söyle cuş eylesin Kevser ırmağı
Donanmış sünbülü reyhan içinde
Bâ-hususa pınarının başları
Türlü eyvan giymiş dağı taşları
Mahbub-ı münirin hilal kaşları
Sim cesed benleri gerdan içinde
Bâ-husus adamı insana yakın
Eğer âdem isen âdemlik takın
Kem kelam eyleme anlara sakın
Mîr-i kelamı çok insan içinde
Çarşı Pazar gayetle şirin
Bâ-husus meşrebi ervâha karin
Bir mübarek belde hevası şirin
Bülbülâna layık gülşan içinde
Vardır derununda bir çift hamamı
Ehl-i gassailin hayru’l-en’amı
Hey’et-i aslında verirse hamı
Cûş etmede âb-ı revan içinde
Hanedanı tatyib ederler hatır
Ehl-i diller olmaz vasfında nadir
Hem kadirşinastır ehl-i vefadır
Şâmil ola gelmiş ihsan içinde
Aslı evailde tertib olunmuş
Kabiliyyet bulmuş terkib olunmuş
Fahiş kelam olan tekzib olunmuş
İnzivalar bulur tuğyan içinde
Tavsifinde lisan aciz kalur ya
Muhtasar olsun bu kelam-ı kimya
Eylesün bir vakit ervahı ihya
Kabiliyyet bulsun mekan içinde
Tavil elfazımız elzem değildir
Arifler yanında pek kem değildir
Bu Rıza bîçare sersem değildir
Nakl-i yekun olsun destan içinde
Ergun, S. Nüzhet-M. Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 27-28.
Kalenderi
Bîçâre gönül fani bu dünyaya güvenme
Cismin yay eder dehrde Anka’ya güvenme
Yol ister isen ahiret için menzil-i âli
Sen fırsatı fevt eyleyip igvaya güvenme
Her sevdiğin ahbabına bel bağlama yârim
Ahbap sanıp her gülen adaya güvenme
Bir sohbet-i tedbir ü tefekkür ile nutk et
Encâmı kılup cezbe-i ulaya güvenme
Sen gezme sakın gezme ile kâmil ararsan
Zayi ederek vaktini her caya güvenme
Kibr etme kamu demde Rıza eyle tevazu
Bir suret ile dildeki davaya güvenme
Ergun, S. Nüzhet-M. Ferit Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay. 26-27.
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | MEHMED | d. 1877-1878 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Muazzez Menemencioğlu | d. 25 Haziran 1929 - ö. 7 Ekim 2011 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Fatih Öcal | d. 1965 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Mehmet Niyazi | d. 30 Kasım 1878 - ö. 28 Kasım 1931 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | ZİYADİN CEMAY | d. 1878 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | AVRAM NAOM/İBRAHİM NOM | d. 1878 - ö. 30.11.1947 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | RÂŞİD, Köse Sefer-zâde Hacı Râşid Efendi | d. 1854 - ö. 1908 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | İMDADÎ, Ali | d. 1870 - ö. 1906/1908? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | GÜL BABA HALİM | d. 1855/1856 - ö. 1908/1910 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | RE'FETÎ, Mustafa | d. ? - ö. Nisan 1699 | Meslek | Görüntüle |
11 | KÂNÎ, Mustafa Kânî Efendi | d. ? - ö. 1692-93 | Meslek | Görüntüle |
12 | FÂ'İK, Süleymân Fâ'ik Efendi, Bağdatlı | d. 1815 - ö. 1855 ds. | Meslek | Görüntüle |
13 | ŞEM‘Î, Ahmed | d. 1772-1773 - ö. 1839-1841 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | RUHÎ | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | CEVLÂNÎ, Muhammed | d. 1845 - ö. 1904/1919? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | AHMET RAHİMİ | d. 1949 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | ÇELEBİ-ZÂDE HALÎL EFENDİ, Halîl | d. 1864 - ö. 1919 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | VACİP ESER | d. 1911 - ö. 1987 | Madde Adı | Görüntüle |