Madde Detay

Asıl adı Seyfullah Değirmenci olan âşık, 1896'da Kırşehir merkeze bağlı Toklumen köyünde dünyaya gelmiştir. Babası Kırşehirli âşıklardan Said ve annesi Necibe Hanım’dır. 1926’da Vahide Hanım ile evlenmiş ve bu evlilikten 5 erkek, 1 kız çocuğu olmuştur. Okuma yazmayı köylerindeki medresede öğrenmiştir (Değirmenci 2017: 8). Oğlu Fuzuli Değirmenci’nin verdiği bilgiye göre iki buçuk sene Kayseri’de medrese eğitimi almıştır (Demirbaş 2018). Âşık, halk şiiri geleneğinde “yaşnâme” olarak ifade edilen tarzda yazdığı "İkrar Eyledim" (Şerifoğlu 1949: 103) adlı şiirinde yedi yaşında ilim dersine başladığını, on sekizinde ise şiirler söylemeye başladığını ifade eder: “Yedi yaşda girdim ilim dersine/ On ikide işim döndü tersine/ On sekizde girdim aşkın kursuna/ Düştüm bülbül gibi figana Yarap” (Şerifoğlu 1949: 104).

Kitap okumayı çok seven, Türkçe, Arapça ve Farsça kelime dağarcığı zengin olan Değirmenci, Osmanlı Türkçesi eserleri okumuştur. Türk ve İslam tarihine ayrı bir ilgi duyan ve dinî bilgisi oldukça iyi olan âşık, bir dönem imamlık yapmıştır (Demirbaş 2018). Değirmenci'nin gençliği İzmir ve Manisa gibi illerde geçmiş, buralarda dayıbaşı denilen ırgatbaşılığı yaparak geçimini sağlamış, köyüne döndükten sonra da çiftçilikle uğraşmıştır (Değirmenci 2017: 8). Seyfullah Değirmenci 1968 yılında vefat etmiş ve doğduğu köyde defnedilmiştir. Oğullarına bir vasiyet bırakan âşık, mezar taşına şu dizelerin yazılmasını istemiştir: "Sıdkını Settare bağla/ Kuldan vefa umma sakın/ İbretle bak şu âleme/ Gözlerini yumma sakın" (Değirmenci 2017: 15).

Seyfullah Değirmenci, âşık şiiri tarzında şiirler söylemiştir. Söylediği şiirlerden yola çıkarak onun badeli âşık olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle “İkrar Eyledim” başlıklı şiirinde rüya motifinin görülmesi bu yargıyı destekler niteliktedir: "On dokuzda ateş düştü özüme/ Rüyada bir sima çarptı gözüme/ Yirmide düzen verdim sazıma/ Düştü garip başım sevdaya Yarap” (Şerifoğlu 1949: 104). Seyfullah Değirmenci, babası Âşık Said’den ve Âşık Musa’dan etkilenmiştir (Demirbaş 2018).

Seyfullah’ın şiirleri ilk olarak 1949’da Toklumenli Âşık Seyfullah Değirmenci adıyla yayımlanmıştır ve kitapta 93 şiiri bulunmaktadır. Seyfullah Değirmenci ile ilgili yayımlanmış bir başka kitap 20. Yüzyılın Şairleri Amca ile Yeğen başlığını taşımaktadır. Ercan Değirmenci tarafından hazırlanan kitapta Seyfullah ve yeğeni Salih ile ilgili bilgiler verilir, şiirlerinden örnekler sunulur. Kitapta ayrıca Seyfullah’ın yayımlanmış şiirlerine ek olarak yayımlanmamış 3 şiirine yer verilir.

Şiirlerini geleneğe uygun olarak dörtlükler hâlinde, hece vezniyle söyleyen Seyfullah, mahlas olarak adını kullanmıştır. Ağırlıklı olarak 11’li hece ölçüsü ile söylediği şiirleri 3-5 dörtlükten oluşmakta, konunun özelliğine göre 15 dörtlüğe kadar çıkabilmektedir. Şiirlerini çoğunlukla koşma nazım şekliyle söyleyen Seyfullah, yarım, tam ve zengin kafiyeyi kullanmıştır. Şiirlerini söylerken söze güç katmak için tasvir, benzetme, telmih gibi edebî sanatlardan faydalanmıştır. Şiirlerinde sade bir dil kullanan Seyfullah, kimi zaman yöresel şivesini de katmıştır.

Seyfullah farklı konularda ve türlerde şiirler söylemiştir. Bu türlerin başında da güzellemeler gelmektedir. Güzellere olan ilgisini ve aşkını her fırsatta dile getiren Seyfullah, kimi zaman sevgilisini tasvirler yoluyla anlatarak övgülerde bulunur kimi zaman da ona kavuşamamaktan dolayı çektiği ıstırabı anlatıp ona sitemini ve özlemini dile getirir. Seyfullah, yaşadığı coğrafyaya sevgisini de dile getirir ve pastoral tarzda şiirler söyler. Şiirlerine yaşadığı dönemi de yansıttığı görülür. Seyfullah’ın gençlik yılları Cumhuriyet'in ilanı ve sonrası döneme denk gelir. Yaşadığı dönem itibarıyla da hayatında iki kişinin farklı yeri olduğunu birçok kez etrafındakilere ifade eder (Değirmenci 2017: 9). Bu iki kişi Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü'dür. Dolayısıyla bazı şiirlerinde bu iki isme ve Türklüğe övgüleri dikkat çeker. Şiirlerinde karşılaşılan bir başka tür ise taşlamadır. Seyfullah, bozuk toplum düzenini her fırsatta eleştirir. Seyfullah’ın şiirlerinde işlediği başka bir konu da tasavvuftur. Seyfullah, hayatının sonuna doğru, gerçek sevgilinin Allah olduğunu sezer. Daha önceki şiirlerinde karşılaşılan maddi aşk ve güzellerin yerini artık hayatın acıları ve ıstırapları alır, mecazi aşktan hakiki aşka geçişini şiirlerinde ifade eder (Değirmenci 2017: 12).