Madde Detay

1868'de Erzurum'da doğdu. Babası Ahmet Halit Bey'in defterdar ve muhasebecilik göreviyle çocukluk ve ilk gençlik dönemi Kastamonu, İşkodra, İstanbul ve Şam'da geçmiştir. Şam Askeri Rüştiyesini bitirmiş; babasının Ankara'ya tayini üzerine Şam'dan ayrılmıştır. 1881'de Mülkiye Mektebi'ne girmiş; 1887'de buradan mezun olmuştur. Mülkiye'deki edebiyat hocası Recaizade Mahmut Ekrem'dir. Ahmet İhsan; yenilik, inkilapçılık, modernlik ve Batılılaşma hakkındaki ilk fikir tohumlarını ondan almıştır (Ercilasun 1996: 7). Öğrencilik yıllarında edebiyata ilgisi başlamış, bu dönemde çeviri faaliyetlerine girişerek 1884'te Bir Serseri adıyla Fransızcadan Türkçeye bir roman çevirmiştir.

Mülkiye'den mezun olmasının ardından Hariciye Nezareti Tercüme Kaleminde Fransızca mütercimliğine atanmış, altı ay sonra Tophane Müşirliğine geçmiştir. Aynı yıl, Umran adlı günlük bir gazete çıkarmaya başlamış ve roman çevirilerine de hız vermiştir. Tophane Meclisi Harbiye Dairesinin ya gazeteciliği ya Tophane'deki işini bırakmasını söylemesi üzerine on dört ay süren resmi görevini bırakarak tamamen yayıncılığa yönelmiştir.

1888'de Nikolaidis'in Servet adlı günlük gazetesinde çalışmaya başlamış, gazeteye Avrupa'dan gelen ajans telgraflarını çevirme görevini üstlenmiştir. 1889'da kısa ömürlü Şafak adlı mecmuayı çıkarmış; 1890'da Âlem Matbaası'nı satın almıştır. Otuz yaşından küçük olduğu için kendisine gazete çıkarma izni verilmemesi üzerine Nikolaidis'i Servet gazetesine haftalık bir ilave çıkarmak için ikna etmiş ve gerekli iznin alınmasının ardından 27 Mart 1891'de Servet-i Fünûn'u çıkarmaya başlamıştır. Aynı yıl matbaacılık öğrenmek amacıyla Avrupa'ya gitmiş, Paris ve Londra'daki matbaaları incelemiştir. Dört ay süren bu geziye ait gözlemlerini Avrupa'da Ne Gördüm? adlı kitabında toplayan Ahmet İhsan, bu gezi esnasında Abdülhak Hamit ile de tanışmıştır.

Hocası Recaizade Mahmut Ekrem'in tavsiyeleri üzerine Servet-i Fünûn'u bir edebiyat dergisi haline getirmeyi tasarlamış ve yine Recaizade Ekrem'in yönlendirmeleriyle 1895'te Tevfik Fikret'i derginin yazı işleri müdürlüğüne getirmiştir. Bir buçuk ay süreyle kapatılacağı 1901’e kadar edebiyat odaklı yayın yapan dergi, yayın yasağının kalkmasının ardından edebî dergi kimliğini kaybetmiştir. II. Meşrutiyet’in ilan edilmesinin ardından 26 Temmuz 1908’de yeniden günlük Servet-i Fünûn’u çıkarmaya başlayan Ahmet İhsan, bu yeni yayın döneminde siyasi bir yayın çizgisini benimsemiştir.

Ağustos 1908’de rahatsızlanarak doktorların tavsiyesi üzerine İstanbul’dan ayrılarak Avrupa’ya gitmiştir. Bu seyahat dönüşü, Meşrutiyet heyecanının söndüğünü fark ederek masraflarını karşılayamadığı günlük gazeteyi kapatmak zorunda kalmış ancak bir ay geçmeden gazetenin yayımına yeniden başlamıştır. A. İhsan, yayıncılık faaliyetlerine devam ederken aynı zamanda 1909-1915 yılları arasında Âlî Ticaret Mektebi’nde iktisadî coğrafya hocalığı da yapmıştır.

31 Mart Vakasının ardından yaşanan gelişmeler üzerine siyasi gazetecilikten çekilmiş ve 1910’da Ahmet İhsan ve Şürekâsı Komandit Şirketi’ni kurmuştur. 1912’de Beyoğlu Belediye Başkanlığı görevine getirilmiştir. Birinci Dünya Savaşı yıllarında Avrupa’da bulunmuş, Münih’te Ankara’nın emriyle Türk İstihbarat Şubesi’ni açmıştır. 1919’da İstanbul’a dönmüş ancak uzun süre kalmayarak yeniden Avrupa’ya gitmiş ve Lozan’da Ankara Matbuat Mümessilliği yapmıştır. Beş yıl sonra Türkiye’ye dönerek Servet-i Fünûn’u yeniden canlandıran Ahmet İhsan, 1928’de yeni yazıya geçişin ardından dergiyi Uyanış adıyla yayımlamaya başlamıştır. 1931, 1934 ve 1938 seçimlerinde Ordu milletvekili seçilmiş; pek çok kez ülkeyi temsil etmek için Avrupa’ya delege olarak gönderilmiştir. 27 Aralık 1942’de Değirmendere’deki evinde yakalandığı kanserden ötürü vefat etmiştir. Kabri, Gölcük’teki Garipler Mezarlığındadır.

Edebiyat ile ilişkisi roman çevirileri ile başlamış, gezi ve anılarını kitaplaştırmış; yayımladığı süreli yayınlarda farklı konulara ilişkin pek çok yazı kaleme almıştır. Üslubu canlı, sağlam ve pürüzsüzdür. Toplumsal meselelere kayıtsız kalmamış, bir aydın olarak olaylara ilişkin sağlam ve isabetli hükümler vermiştir. Bu yönüyle o, gençlik yıllarında beraber edebiyat sahasına atıldığı Servet-i Fünunculardan ayrılmaktadır. Ahmet İhsan onlar gibi cemiyetin dışında, bir hayal âleminde yaşamamıştır. Aksine aktif bir şekilde cemiyetin içindeki olaylara bakmış, onları yorumlamış, kendi görüşlerini belirtmiştir (Ercilasun 1996: 31).

Ülfet ve Haver isimli romanları Servet-i Fünûn'da tefrika edilmiş olup kitap halinde basılmamıştır. Her iki eser de popüler roman niteliğindedir. Canlı bir üslupla kaleme aldığı anılarıyla devrin basın ve edebiyat dünyasını aktarmıştır. Avrupa'da Ne Gördüm? adlı anı kitabında Avrupa'daki matbaaları ve seyahat intibalarını anlatan Ahmet İhsan, Matbuat Hatıralarım adlı iki cilt halinde basılan anılarında ise ailesi, çocukluğu, dönemin basın dünyası ve devir siyasetine ilişkin anılarına yer vermiş; bir yandan Servet-i Fünûn çevresinde doğup gelişen edebiyatı anlatırken bir yandan da gazeteci sıfatıyla tanıklık ettiği siyasal olayları aktarmıştır. Yazarın Servet-i Fünûn'da tefrika edilmiş Tirol Cephesinde Seyahat adlı I. Dünya Savaşı sırasındaki hatıralarını anlattığı bir anı dizisi daha vardır.

Jules Verne'i Türkiye'de ilk tanıtan yazar olarak ün kazanan Ahmet İhsan, çeviri faaliyetlerinde Ahmet Midhat ile Halit Ziya arası bir çizgidedir (Ercilasun 1996: 40). Popüler romanları çevirmekle birlikte çeviride gösterdiği titizlikle dikkat çekmiştir. Jules Verne'nin yirmiyi aşkın eserini Türkçeye kazandıran Ahmet İhsan; Paul de Cock, Eugene Sue, George Ohnet, Emile Richbourg, Xavier de Montepin, François Coppee, Alphonse Daudet, Octave Feuillet, Paul Bourget, Andre Theuriet, Rolland Dorgeles ve Paul Harrigaut'dan da çeviriler yapmıştır.