MEFTÛNÎ/İKBÂLÎ, Sultan II. Mustafa

(d. 1074-75/1664 - ö. 1114-15/1703)
Divan Şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Sultan IV. Mehmed'in oğludur. 1664 yılında doğdu. Annesi Emetullah Râbia Gülnûş Sultan'dır. Amcası II. Ahmed'in ölümü üzerine 1695 yılında 31 yaşında iken 22. Osmanlı Padişahı ve 101. İslam Halifesi olarak tahta çıktı. Saltanatının ilk yıllarında küçük başarılar kazandı. Ancak bu başarıların devamı gelmedi. II.Mustafa, Osmanlı Devleti'nin gerileme döneminin başlangıcı olan Karlofça Anlaşması'nı imzalamak zorunda kaldı. Karlofça anlaşmasından kısa bir süre sonra Azak'ın Ruslar'ın eline geçmesi ile Karadeniz Türk Gölü olmaktan çıktı. 1703 yılında Edirne'de çıkan ve Birinci Edirne ayaklanması olarak anılan ayaklanma sonucunda II. Mustafa tahtan indirildi. Kısa bir süre sonra da hayatını kaybetti.

İyi bir eğitim gören II. Mustafa, şairliğinin yanı sıra müzüsyen ve hattattı. Yazdığı ilk şiirlerinde Meftûnî mahlasını kullandı. Daha sonraki şiirlerini ise İkbâlî mahlası ile yazdı. Gençliğinde Hafız Osman Efendi'den hat dersi görmüştür(İsen vd. 2012: 178). Özellikle sülüs, nesîh ve celî yazıda maharet göstermiştir (Aksun 1994: 301).

Kaynakça

Aksun, Ziya Nur(1994). Osmanlı Tarihi. C.II. İstanbul: Ötüken Yay. 301.

İsen, Mustafa, Ali Fuat Bilkan ve Tuba Işınsu Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay.178-182. 

Pala, İskender(2010).Şiirin Sultanları. İstanbul: Divan Edebiyatı Vakfı Yay.101.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2000). Osmanlı Tarihi. C. V. Ankara: TTK Yay.

 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. BİLAL GÜZEL
Yayın Tarihi: 14.11.2014
Güncelleme Tarihi: 23.11.2020

Eserlerinden Örnekler

MURABBÂ

Rûz-ı mahşerde kusûrum setr et ey Ferd-i Ganî

Enbiyâ vü mürselîn içre hacîl etme beni

Zikr ü tevhîd ederim sıdk-ı derûn ile seni

Enbiyâ vü mürselîn içre hacîl etme beni

Afv edip yâ Rabb bagışla cürm ü isyânım benim

Hıfz ile âhir nefesde sıdk u îmânım benim

Verme mahşerde zebânîye girîbânım benim

Enbiyâ vü mürselîn içre hacîl etme beni

Tevbemi eyle kabûl dünyâda koyma ahrete

Çok ise cürm ü kusûrum yok nihâyet rahmete

Diler isen koy cahîme diler isen cennete

Enbiyâ vü mürselîn içre hacîl etme beni

Abd-i âcizdir bu İkbâlî kuluna kıl meded

Yüz sürer dergâh-ı pâkine kerem kıl etme red

Ol şefâ'at kânı Ahmed hürmetine Ey Ehâd

Enbiyâ vü mürselîn içre hacîl etme beni

(İsen, Mustafa, Ali Fuat Bilkan ve Tuba Işınsu Durmuş(2012). Sultanların Şiirleri Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay.178-179.)


NA'T

El-meded ey fahr-i âlem hem şefî'u'l-müznibîn

Nâzil oldu hakkına hem rahmeten li'l-âlemîn

İşidelden vasfını budur lisânımda hemîn

Es-salât u ve's-selâm yâ sâdıka'l-va'di'l-emîn

Çaglayıp her dem akar bu çeşm-i giryânım benim

Fikr edip nâr-ı cahîmi havf eder cânım benim

Umarım rûz-ı cezâda ola hem-râhım benim

Es-salât u ve's-selâm yâ sâdıka'l-va'di'l-emîn

Dalmışım bahr-i şekâvet içre kârım seyyiât

Yâ İlâhî sen hidâyet eyle bana ver necât

Sen şefâ'at kıl garîbe ey Resûl-i kâ'inât

Es-salât u ve's-selâm yâ sâdıka'l-va'di'l-emîn

Ey Rahîm-i lâ-yezâl etme hesâbı bendene

Cân u dilden özlerim ol cism-i pâki görmege

Yâ Habîb-i Kibriyâ cam' et livâ-yı hamdine

Es-salât u ve's-selâm yâ sâdıka'l-va'di'l-emîn

Ümmetinden en hakîr ü bî-kesem ben yâ Resûl

Hazretine ettiğim vird ü salâtı et kabûl

Âciz ü Meftûnî'yi cennât-ı Adm'e et kabûl

Es-salât u ve's-selâm yâ sâdıka'l-va'di'l-emîn

(İsen, Mustafa, Ali Fuat Bilkan ve Tuba Işınsu Durmuş(2012). Sultanların Şiirleri Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay.180.)


İLAHÎ

Allâhu Rabbî lâ-yezâl

Yâ vâhid ü yâ Zülcelâl

Ey pâdişâh-ı bî-zevâl

Yessir lenâ hayru'l-umûr

Vakt-i seherde dâdımız

Arşa çıkar feryâdımız

Cürm ü hatâ mu'tâdımız

Yessir lenâ hayru'l-umûr

Senden erişmezse emân

Olur kamu işler yaman

Ya sâhib-i kevn ü mekân

Yessir lenâ hayru'l-umûr

Yâ Hâlık-ı hayru'l-enâm

Olsun Habîb'ine selâm

Budur hulûs üzre kelâm

Yessir lenâ hayru'l-umûr

İkbâlî âsidür garîb

Lutfundan etme bî-nasîb

Yâ Bâki ve Hayy u Mucîb

Yessir lenâ hayru'l-umûr

(Pala, İskender(2010).Şiirin Sultanları. İstanbul: Divan Edebiyatı Vakfı Yay. 101.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Fatih Balkışd. 1977 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2HASÎBÎ, Güzelce Rüstem Paşa-zâde Hüseyin Efendid. ? - ö. 1614-15Doğum YeriGörüntüle
3ŞEHDÎ, Mustafa Şehdî Efendid. ? - ö. 1686-87Doğum YeriGörüntüle
4HASÎB, Uşşâkî-zâde Seyyid İbrahimd. Ocak 1664 - ö. 24 Haziran 1724Doğum YılıGörüntüle
5EMÎN/ÂRİF, Tokadî Şeyh Mehmed Emîn Efendid. 1664-65 - ö. 12 Eylül 1745Doğum YılıGörüntüle
6Süleyman, Şeyh Süleyman Efendid. 1646-1647 - ö. 31 Aralık 1703Ölüm YılıGörüntüle
7HAMDÎ, Ahmed Hamdî Çelebid. 1620-21 - ö. 1703-04Ölüm YılıGörüntüle
8Vahdî, Şeyh Ahmed Vahdî Efendid. ? - ö. 1702-1703Ölüm YılıGörüntüle
9AHMED, Sultan II. Ahmedd. 1642 - ö. 1695MeslekGörüntüle
10NÂDİRE, Mahlar Ayimd. 1792 - ö. 1842MeslekGörüntüle
11KADI BURHÂNEDDÎN, Ahmedd. 1345 - ö. 1398MeslekGörüntüle
12SÛZÎ, Derviş Osmand. ? - ö. 1676Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13SA‘ÎD, Ebû Saîd Mehmed Efendid. 1594 - ö. Ekim-Kasım 1662Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14FÂHİM, AHMED, Molla Ahmed Fâhim Efedid. ? - ö. 1705Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15HALÎLÎ, Şeyh Halîl Halîlî Efendid. ? - ö. 1638Madde AdıGörüntüle
16KUL İBRAHİMd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17VUSLATÎ, Ali Beyd. ? - ö. 1688Madde AdıGörüntüle