Madde Detay

19. yüzyıl Türkmen klasik edebiyatının önde gelen temsilcilerinden olan Mollanepes’in 1810-1862 yılları arasında yaşadığı kabul edilmektedir. Mollanepes’in babasının adı Kadirberdi’dir. Molla Kadirberdi’nin Mollanepes’in dışında Agaşık Bagşı, Ödekberdi, Hakberdi, adlı üç oğlu daha vardır. Şair Molla Kadirberdi’nin en küçük oğludur. Mollanepes, köy okulunu bitirdikten sonra Merv ve Buhara’da öğrenimine devam etmiştir. Buralardaki eğitimini tamamladıktan sonra, köyüne dönmüş ve burada dinî dersler vermeye başlamıştır. Şairin isminin başındaki “Molla” kelimesi de buradan gelmektedir. Mollanepes’in doğduğu yer hakkında iki görüş vardır. Birincisi Sarahs, ikincisi Merv şehridir. Şair, “Köňlüm" adlı şiirinde ve “Zöhre Tahır” destanında doğduğu yerin Merv olduğunu söylemiştir (Durdıyew 2001: 200-201). Mollanepes kendi köyünden Bossantaç ile evlenmiştir. Mollaresul ve Muhammedrahim (Mehmetrahim) adlı iki çocukları olur. Muhammedrahim’in de şair olduğu ve babasıyla birlikte şiirler söyleyip hikâyeler yazdığı rivayet edilmektedir. Şairin soyundan gelenlerin şu sıralar Merv’de yaşadığı da bilinmektedir. 1861 yılında Teke hanlarının Sarıklar üzerine saldırmaları üzerine öfkelenen İran Şah’ı, Hamza Murza’nın komutasındaki otuz bin kişilik orduyu Merv üzerine salar. Govşut Han’ın liderlik ettiği Türkmen askerleri şahın ordusunu mağlup eder. Bu savaşa, şairimiz de katılmıştır. Aldığı yaralar yüzünden 1862 yılında vefat etmiştir. Mollanepes, Vekilpazar etrafındaki Hoca Abdullah mezarlığına defnedilmiştir (Garrıyew 1978: 8-9).

Mollanepes’in eserlerine baktığımızda, onun hem klasik edebiyat geleneğinden hem de Türkmen halk edebiyatı ürünlerinden başarılı bir şekilde faydalandığını görmekteyiz. Klasik edebiyata ait mazmunları şiirlerinde başarıyla kullanan şair, lirik şiirleri ve Zöhre Tahır adlı destanıyla tanınmaktadır. Eserlerinde aşk teması önde gelen Mollanepes, Türkmen edebiyatında “Aşk mülkünün şahı” olarak anılmaktadır. Bunda, şairin Zöhre Tahır destanında Tahir’in kendi hakkındaki “Aşk mülkünün şahı benim, yanımda mahremim yok.” sözleri etkili olmuştur (Durdıyew 2001: 221). Mollanepes, aşk ve sevgi konusunun yanında, sosyal eleştiri ve öğüt kapsamına giren şiirler de yazmıştır. Mollanepes, şair Kemine ile yakın bir dostluk kurmuş ve bu dostluk onun edebî kişiliğinin gelişmesinde etkili olmuştur. Mollanepes şiirlerinin büyük bir kısmını murabba biçiminde yazmış, gazel, muhammes, müseddes, müsemmen gibi biçimlerde de eserler vermiştir. Ayrıca şairin “İstep Ki Gözel Yarı” ve “Dedim Ayt Arzın Mihman” adlı şiirleri aydışık, yani karşılıklı konuşma tarzında kaleme alınmıştır.

Mollanepes’in şiirlerinde en çok işlediği konu aşk ve sevgidir. Şair, sevgilinin dış güzelliğini tasvir etmede, klasik edebiyatın mazmunlarından ustalıkla yararlanmıştır. Mollanepes, aşk ve sevgi konusu dışında, ahlaki ve nasihat içerikli şiirler de yazmıştır. Bu şiirlerinde şair insanlara dürüstlüğü, mertliği, eşe dosta karşı iyi davranmanın önemini, yüce gönüllü, namuslu ve mert olmayı öğütlemiş, adaletsizliği, zulmü, vefasızlığı yermiştir.

Aşırow N., B. Garrıyew ve A. Kekilow (hzl.) (1973). Mollanepes Lirika. Aşgabat: Türkmenistan Neşriyatı.

Durdıyew K. (2001). XIX. Asır Türkmen Edebiyatı. Aşgabat: Ilım Neşriyatı.

Garrıyew, C. A. (red.) (1978). Türkmen Edebiyatının Tarıhı. C. 2. Aşgabat: Ilım Neşriyatı.

Sağlam, Soner (2005). Mollanepes’in Bütün Şiirleri: Giriş-İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.

Bäri Gel

Saña düşdi nazarım, söygüli canan, beri gel.

Saçı müşk ıslı yufar, sünbüli-reyhan, beri gel.

Gül beden, gülgün reñ, donı zerafşan, beri gel.

Al yanak, kirpigi ok, alma zenehdan, beri gel.

Canıña sadka olam, bèri gel, ey can, beri gel!

Gel, otur gaşımga sen, zovkı-cemalıñ göreli,

Gül yüzüñ şöhlesine saz bilen söhbet guralı,

Dost gadırın bileli, düşmanı otga uralı,

Dünyè bèş gündür, öter, zovkı sapalar süreli,

Bu yalan dünyè öter, ötdi-le dövran, beri gel!

Kè gülüp beri bakıp, nèz bilen sallana sen,

Kète gaşıñı çıtıp, her tarapga tolguna sen,

Èlemge şöhle salgan türpe acayıp sana sen,

Öz yüzüñ şöhlesine belki, özüñ, hem-yana sen.

Yüregim otga yakan ataşı-suzan, bèri gel!

Duymasın gende rakıp bir erde pinhan bolalı,

Canı can içre goşup, bir tenu-bir can can bolalı,

Maksadı hasıl èlip meşgulı dövran bolalı,

Söyleşip bir-birimiz, ança gadırdan bolah,

Bèş gündür siz-bize, biz-size mıhman, beri gel.

…

Çekerem her gicelerde ah bilen zarıñ seniñ,

Menden özge kim çeker derdi-azarıñ seniñ?

Bermenem yüz müñ tümenge kèkili tarıñ seniñ,

Ak göksüñde biten al alma-ènarıñ seniñ,

Tirmesem, ança galar canda köp arman, bèri gel.

Perileriñ patışası, belli mestana, gözel.

Sen ki bir şamug çıragı, men ki pervana, gözel.

Hulkı hoş, labzı şirin, yüzleri nurana, gözel,

Bagrı buz, sözleri guz, dişleri dürdène, gözel,

Lebi lagıl, geydigi al, cenneti-rızvan, beri gel.

…

Uyalıp, yerge bakıp, bizden ki iba kıla sen,

Gözleyip göz uç ile, sınamga otlar sala sen,

Bir güni öltüre sen, ahırı bu canım ala sen,

Nège rehm etmes sen, halımnı özüñ bile sen,

Diyp Nepes, köñlüm alan tèze gülüstan, beri gel!

(Aşırow N., B. Garrıyew ve A. Kekilow (hzl.) (1973). Mollanepes Lirika. Aşgabat: Türkmenistan Neşriyatı. 20-21.)