Madde Detay
RIZÂ/RIZÂYÎ, Trabzonlu
(d. 1235/1819 - ö. 1311/1893 ds.)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Trabzon'da 1235/1819 senesinde doğdu. Asıl adı Ahmed Rızâ'dır. Şiirlerinde Rızâ ve Rızâyî mahlasını kullandı. Hayatı hakkındaki bilgileri bildiğimiz tek eseri olan Manzûme-i Sivastopol adlı eserden öğreniyoruz. Bu esere göre Rızâ, bir süre Gözleve'ye gitmiş, burada birkaç ay ticaret maksadıyla kalmış, Sivastopol'un zaptından sonra Trabzon'a dönmüş, daha sonra da Rusların Kars'ı kuşatmaları ve Müşir Ömer Paşa'nın kumandasındaki Kerç ordusununn Rus kuşatmasını kırmak için Sohum-Kale'ye çıkması sebebiyle yine ticaret amacıyla oraya gitmiştir. Bütün bunlardan Rızâ'nın ticaretle uğraştığını ve bu amaçla orduyu takip ettiğini anlamaktayız. Yine eserinden yola çıkarak Rızâ'nın Kâdirî tarikatına mensup olduğunu ve eserindeki Abdülmecîd'e yazdığı bir manzumeden dolayı da Abdülmecîd döneminde (1839-1861) yaşadığını tespit edebiliyoruz. Şairin bundan sonraki hayatı ve vefat yeri ile vefat tarihi hakkında bilgi yoktur. Ancak Trabzon şehir mezarlığındaki Kadı-zâde Ahmed Efendi'ye ait 1311/1893 tarihli mezar taşında Rızâ mahlasını görmekteyiz. Bu duruma göre Rızâ, bu tarihten sonraki bilmediğimiz bir yılda vefat etmiş olmalıdır (Yüksel 1993: 180-183).
Rızâ'nın bilinen tek eseri Manzûme-i Sivastopol'dur. Eser mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır ve 2163 beyitten meydana gelmektedir. Eserde yer yer kaside, gazel vb. başlıklarla başka nazım şekilleriyle yazılmış manzumelere de yer verilmektedir. Eserde 4 gazel, 13 beyitlik bir kaside; 22 beyitlik mesnevi şeklinde bir münâcât, 5 beyitlik bir Hz. Hüseyin mersiyesi, 103 beyitlik bir münâcât-ı İlâhî bulunmaktadır. Eser 1286/1869 senesinde 84 sayfa hâlinde İstanbul'da basılmıştır. Veysel Usta tarafından Latin harfleriyle yayımlanan eserin başında bu eserle ilgili genişçe bir değerlendirme bulunmaktadır. Değerlendirmenin sonunda şu cümleler yer almaktadır: "[ ...] Kırım Harbi gibi bugün bile üzerinde konuşulan bir savaşı ele alarak bütün ayrıntılarıyla işleyen Manzûme-i Sivastopol adlı eserin şairi Ahmed Rızâ'nın ortaya koyduğu bu eserle, dönemin şairleri arasında yer aldığını ifade etmekten zerre kadar kuşku duyulmaması ve eserdeki ifadesiyle dünya durdukça adının "hayr ile yâd" edilmesi gerektiğini söyleyebiliriz" (Albayrak 2010: 83). Eser üzerine ayrıca Necat Birinci tarafından da geniş bir inceleme yayımlanmıştır.
Kaynakça
Albayrak, Hüseyin (2010). Trabzonlu Dîvân Edebiyatı Şairleri. İstanbul: Trabzon Belediye Kültür Yay.
Birinci, Necat (1984). "1853-1856 Kırım Savaşını Anlatan Bir Eser: Manzûme-i Sivastopol". Kubbealtı Akademi Mecmuası. Ocak (13): 39-42.
Rızâ (1286). Manzûme-i Sivastopol. İstanbul.
Usta, Veysel (2000). Ahmed Rızâ - Manzûme-i Sivastopol. Ankara.
Yüksel, Murat (1993). Geçmişten Günümüze Trabzon Şairleri. C. I. Trabzon: Yunus Dergisi Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. MEHMET ARSLANYayın Tarihi: 31.12.2014Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
Manzûme-i Sivastopol'un başından bir bölüm:
Elâ yâ eyyühe'l-ihvân-ı dânâ
Elâ yâ eyyühe'l-aşk ehl-i cânâ
Sakın gülzârına bakma fenânın
Bekâ sanma sakın zevkin cihânın
Cihân varı kamu cevr ü cefâdır
Cihâna pâdişâh olsan hebâdır
İşitdigim nice Husrev Nerîmân
Edüp hükmü cihâna sürdü devrân
Son encâmı girüp hâk-i siyâha
Ecel hiç bakmadı mâl ü sipâha
Görünmez şimdi bir nâm u nişânı
Kanı mülkü sarây-ı hânumânı
(Rızâ (1286). Manzûme-i Sivastopol. İstanbul. 2, 80.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 31.12.2014Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
Manzûme-i Sivastopol'un başından bir bölüm:
Elâ yâ eyyühe'l-ihvân-ı dânâ
Elâ yâ eyyühe'l-aşk ehl-i cânâ
Sakın gülzârına bakma fenânın
Bekâ sanma sakın zevkin cihânın
Cihân varı kamu cevr ü cefâdır
Cihâna pâdişâh olsan hebâdır
İşitdigim nice Husrev Nerîmân
Edüp hükmü cihâna sürdü devrân
Son encâmı girüp hâk-i siyâha
Ecel hiç bakmadı mâl ü sipâha
Görünmez şimdi bir nâm u nişânı
Kanı mülkü sarây-ı hânumânı
(Rızâ (1286). Manzûme-i Sivastopol. İstanbul. 2, 80.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
Manzûme-i Sivastopol'un başından bir bölüm:
Elâ yâ eyyühe'l-ihvân-ı dânâ
Elâ yâ eyyühe'l-aşk ehl-i cânâ
Sakın gülzârına bakma fenânın
Bekâ sanma sakın zevkin cihânın
Cihân varı kamu cevr ü cefâdır
Cihâna pâdişâh olsan hebâdır
İşitdigim nice Husrev Nerîmân
Edüp hükmü cihâna sürdü devrân
Son encâmı girüp hâk-i siyâha
Ecel hiç bakmadı mâl ü sipâha
Görünmez şimdi bir nâm u nişânı
Kanı mülkü sarây-ı hânumânı
(Rızâ (1286). Manzûme-i Sivastopol. İstanbul. 2, 80.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Manzûme-i Sivastopol'un başından bir bölüm:
Elâ yâ eyyühe'l-ihvân-ı dânâ
Elâ yâ eyyühe'l-aşk ehl-i cânâ
Sakın gülzârına bakma fenânın
Bekâ sanma sakın zevkin cihânın
Cihân varı kamu cevr ü cefâdır
Cihâna pâdişâh olsan hebâdır
İşitdigim nice Husrev Nerîmân
Edüp hükmü cihâna sürdü devrân
Son encâmı girüp hâk-i siyâha
Ecel hiç bakmadı mâl ü sipâha
Görünmez şimdi bir nâm u nişânı
Kanı mülkü sarây-ı hânumânı
(Rızâ (1286). Manzûme-i Sivastopol. İstanbul. 2, 80.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | FECRÎ | d. ? - ö. 1905-06’da hayatta | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Şakir Şevket | d. 1847 - ö. 1878 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Nabi Üçüncüoğlu | d. 28 Eylül 1922 - ö. 31 Ocak 1969 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | ABDULLAH SERMEST TAZEBAY, Kilisli | d. 1819 - ö. 1882 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | HACI MAHMUD EFENDİ | d. 1818/1819 - ö. 1880 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | ŞEYH ANA (ŞIHANA) AHMED | d. 1819-1820 - ö. 1901-1902 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | AZMÎ, Mehmed | d. 1829 - ö. 1893 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | VÂSIF, Yağcıoğlu Ömer Kâhya | d. ? - ö. 1893 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Nabizade Nazım | d. 1862 - ö. 5 Ağustos 1893 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Ahmed, Ahmed Efendi | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | TABİB/TABİBÎ, Ebubekir Abay | d. 1928 - ö. 30.06.2009 | Meslek | Görüntüle |
12 | RÜŞDÎ, Çorumlu Mehmed Rüşdî | d. 1825 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | FÂ’İZ, Mehmed Sa'îd Efendi | d. ? - ö. 19. yy. | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | SA’DÎ, Îsâ-zâde Seyyid Mehmed Sa’deddîn | d. 1803 - ö. 4 Ekim 1866 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | SÂKIB, Seyyid Mehmed Sâkıb Efendi | d. 1736 - ö. 1852-54 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | SÜLEYMÂN, Süleymân Çelebi, Süleymân Fakîh, Süleymân Dede | d. 1350 ile 1355 arası ? - ö. 1422 ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | HAYDAR TİLBE, Mîr Haydar | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | SUBHÎ, Subhî Ahmed Efendi | d. ? - ö. 1696-97 | Madde Adı | Görüntüle |