HAYÂLÎ, Sıbgatullâh, Molla Hamîd-zâde, Süleymâniyeli

(d. 1235/1819 - ö. 1290/1873)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bağdat'a bağlı Süleymaniye'de 1235/1819 senesinde doğdu. Asıl adı dedesinin de adı olan Sıbgatullâh'tır, şiirlerinde Hayâlî mahlasını kullandı. Süleymaniye'nin tanınmış bilginlerinden Molla Hâmid'in oğludur. Yaşı otuza gelmeden Bağdat müftüsü meşhur âlimlerden Mehmed Zehâvî Efendi'den Arapça bilimleri tamamlamış ve icazetname alarak Kerkük'e gitmiştir. Kerkük'te Kâdiriyye şeyhlerinden Şeyh Abdurrahmân Hâlisî Dergâhı'nda eksik kalan bilgilerini tamamlamış, burada müderrislik yapmış ve 1275/1858 senesinde İstanbul'a göç etmiştir. Burada Farsça olarak Bîdil-i Buhârî Dîvânı'na yazdığı şerhi Meclis-i Ma'ârif'e takdim etmiş, bu vesileyle kendisine on bin kuruş atiyye verilmiş ayrıca ayda yüz elli kuruş maaşa da bağlanmıştır. 1283/1866 senesinde Mustafa Fâzıl Paşa'nın oğlu Osman Bey'e hoca tayin edilmiş, Osman Bey'in tahsil için Paris'e gittiği sırada onunla beraber Paris'e gitmiş ve orada yedi sene kadar kalmıştır. İstanbul'a döndüğünde hastalanıp yatağa düşmüş, üç dört ay kadar hasta yatağında kaldıktan sonra 1290/1873 senesinde İstanbul'da vefat etmiş ve Edirnekapısı haricindeki mezarlığa defnedilmiştir.

Kâfile-i Şu'arâ'da anlatıldığına göre Arapça ve Farsçayı mükemmel bir şekilde bilen Hayâlî önemli bir bilgin ve iyi bir şairdir. İstanbul'da bulunduğu sırada bir şeyler öğrenmek isteyen kâtiplere ve bazı diğer kimselere dersler vermiş, bu nedenle "Hâce Hayâlî" diye şöhret bulmuştur. Hatta Kâfile-i Şu'arâ'nın müellifi Mehmed Tevfîk (Çaylak Tevfîk) de kendisinden Şehzâde Camisi'nde Hamse-i Nizâmî okumuştur. Paris'te bulunduğu sırada Bâbıâlî Tercüme Odası halifelerinden Mehmed Mihrî Efendi'ye hitaben yazdığı Farsça otuz bendlik tahmisi döneminde yankı uyandırmıştır (Oğuz 2012: 296).

Kaynakça

Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha, Müjgan Çakır ve Hanife Koncu (hzl.) (2012). Mehmed Tevfik - Kâfile-i Şu'arâ. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. MEHMET ARSLAN
Yayın Tarihi: 05.05.2015
Güncelleme Tarihi: 10.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Farsça Gazel

Gam-ı do kevn zi-aşk-ı to ey nigâr be-zîrem

Ki her çe cilve-pezîred toyî be-çeşm ü zamîrem

Beyân-ı ukde-i ebrû-yı to ne-geşt yakînem

Be-müşkilât-ı hatet gerçi mû-be-mûy habîrem

Hadeng z'âhem ü sehm ez-nigâh-ı men ne-mî hîzed

Zened nigâr-ı kemân-ebrûem zi-bes ki tebîrem

Resâ'î-i ser-i zülfet girifte rûz-ı kıyâmet

Ne-mî-resed be-miyânet çesân zi-gussa ne-mîrem

Güzeşte ömr zi-aşket velî cevânem ez-în rû

Be-bâzem u be-nuvâzî bedîn bahâne ki pîrem

Zi-hüsn gerçi to ferdî vu vâhidî be-hakîkat

Zi-aşk-ı men hem ez-ân gûne bî-şerîk u nazîrem

Hayâlî gerçi esîrem be-kûy-ı ân şeh-i hûbân

Çu hem-serest merâ bâ-sükân-ı û çu emîrem

(Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha,  Müjgan Çakır ve Hanife Koncu (hzl.) (2012). Mehmed Tevfik - Kâfile-i Şu'arâ. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yay. 297, 302.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ZEHÂVÎ, Baban-zâde Mehmed Feyzî Efendid. ? - ö. 1890-91Doğum YeriGörüntüle
2KÂTİB, Süleyman Efendid. 1802-03 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3FÂNÎ EFENDİ, Ebûbekir-zâde Mehmed Abdülbâkî Fânî Efendid. 1850 - ö. 1909 ds.Doğum YeriGörüntüle
4ABDULLAH SERMEST TAZEBAY, Kilislid. 1819 - ö. 1882Doğum YılıGörüntüle
5İRŞÂDÎ, Ahmedd. 1819-1820 - ö. 1880-1881Doğum YılıGörüntüle
6KEMÂLÎ, Ali Kemâlî Paşa, Erzurumlud. 1819 - ö. 1898Doğum YılıGörüntüle
7REFÂHÎ, Hacı Girayd. 1814-15 - ö. 1873-74Ölüm YılıGörüntüle
8MES'ÛDd. 1780? - ö. 1873Ölüm YılıGörüntüle
9BEZMÎ, Niğdelid. ? - ö. 1873Ölüm YılıGörüntüle
10SÂLİH ÇELEBİ, Celâl-zâded. 1504-1505 - ö. 1565MeslekGörüntüle
11MOLLA ÇELEBİ el Âmidîd. ? - ö. 1655MeslekGörüntüle
12ŞEYHÎ, La'lî-zâde Şeyh Mehmed Efendi b. La'lî-zâde İbrahim Efendid. 1640-41 - ö. Ağustos-Eylül 1706MeslekGörüntüle
13FATMA, Fatma Hanım, Tekirdağlıd. 1850 - ö. 1911Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14SIRRÎ PAŞA, Selim Sırrî Paşa, Girit-Kandiyelid. 1844 - ö. 1895Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15HASSÂN, Recâ'î-zâde Mehmed Hassân Beyd. ? - ö. 1841Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16MEYLÎ, Mehmed Meylî Kurânîd. 1713 - ö. 1781Madde AdıGörüntüle
17HAMDÎ, Molla Muhammed Emînd. ? - ö. 19. yy.Madde AdıGörüntüle
18HİTÂBÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle