Madde Detay

Asıl adı Hüseyin Sabrî’dir. 1256/1840 yılında Çorum’un Osmancık ilçesinin Yazı Mahallesi’nde doğdu. Hâfız Ömer’in oğludur. Öğrenimini Osmancık Medresesinde yaptı. Yoksulluk nedeniyle öğrenimini tamamlayamadı (Ercan 1998: 215). Ancak Milli Kütüphane Yz A 2291/2 numarada kayıtlı İcâzet-nâme-i İlm-i Ferâ’iz başlıklı yazmada, Hüseyin Sabrî Efendi’nin Çorum ulemasından Ahmed Feyzî Efendi’den (ö. 1327/1909) icazet aldığı bilgisi bulunmaktadır (vr. 5a). Uzun süre nüfus memurluğu yaptı. Bütün ömrünü Osmancık ilçesinde geçirdi. 1323/1905 yılında Osmancık’ta vefat etti.

Eserleri şunlardır:

1. Dîvân: Yazma olan Dîvân’ının nerede olduğuna dair elimizde bir kayıt yoktur.

2. Osmancık Tarihi: Eser basılmamıştır.

3. Hıfzu’l-Lisân: Eser, Lügat veya Kitâbü’l-Lügat adıyla da bilinmektedir. Hıfzu’l-Lisân’ın te’lif tarihi 23 Muharrem 1310/17 Ağustos 1892’dir. Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi 34895 numarada kayıtlı olan eser, 223 varaktır. Hıfzu’l-Lisân, klasik bir lügat olmasının dışında kimi özel isim, deyim ve terimlerin de izah edildiği, müfredat ve terkiplerin yer aldığı, ayrıca o günün dinî ve dünyevi hayatı açısından kayda geçirilmesi ve hıfzı zorunlu kimi ıstılahların bir araya getirilip izaha tabi tutulduğu muhtasar bir ansiklopedi niteliği taşımaktadır (Özdemir 2008: 857).

4. Ma’ârif-i İlâhiyye: Akaid ve kelam üzerine yazılmıştır. Müellif hattı olan eser, Milli Kütüphane Yz A 2874 numarada kayıtlıdır. 376 varaktır.

5. Esrârü’l-Cin: Milli Kütüphane Yz A 2875 numarada kayıtlıdır. Müellif hattı olup 55 varaktır.

6. Nevâdirü’l-Hükemâ: Milli Kütüphane Yz B 26 numarada kayıtlıdır. Müellif hattı olan eser, 322 varaktır.

7. Keffü’l-Lisân: Dört halifenin faziletine ve menkıbelerine dair bir eserdir. Milli Kütüphane YZ A 4691 numarada kayıtlı olup 106 varaktır.

8. Risâle-i Kavâ’id-i Fârisî: Farsça gramer kurallarını anlattığı eseridir. Milli Kütüphane Yz A 2917 numarada kayıtlı olan yazma, 98 varaktır.

Sabrî tüm yaşamı boyunca okumayı, öğrenmeyi ve yazmayı bırakmamıştır. Divan şiirini iyi bilmektedir. Buna karşın Tanzimat’ın edebiyatımıza getirdiği yeniliklere ilgisiz kalmamıştır (Ercan 1998: 215).

Ahmed Feyzî b. Ali Arif Çorumî. İcâzet-nâme-i İlm-i Ferâ’iz. Milli Kütüphane. Yz A 2291/2. vr. 5a.

Ercan, Abdullah (1998). 14. Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler. İstanbul: ÇEKVA Yay.

Özdemir, Abdurrahman (2008). “Osmancıklı Ömer Recâizâde Hüseyin Sabrî Efendi ve ‘Hıfzu’l-Lisân’ Adlı Eseri”. Uluslararası Osmanlı’dan Cumhuriyete Çorum Sempozyumu. (hzl. Mehmet Mahfuz Söylemez, Mesut Okumuş, İrfan Yiğit). Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yay. 849-868.

Gazel

Feyz alır sâlik-i aşk ma’na-yı eş’ârımdan

Mest olur rind-i cihân kâse-i serşârımdan

Kilk-i zer-kârım eder neşr-i ma’ârif el-hak

Pend alur tâlib-i sevdâ dahi efkârımdan

Kuvve-i nâtıkama cümle sühandân hayrân

Keşf-i râz eyleyemez mürşidi esrârımdan

Var ise müşkil olan bir mesele her kimde

Eylese atf-ı nazar halleder âsârımdan

Kıldı râmiş-geri hayrân kelimât-ı hâmem

Şu’arâ şîr ü şeker aldı şeker-bârımdan

Olsa bülbül gül-i ter derdi ile nâlende

Şerm eder bûy-ı safâ safha-i gülzârımdan

Kimdir ey Sabrî bu vâdîde mübâhat eyler

Bulamaz nokta-i merkez o da perkârımdan

(Ercan, Abdullah (1998). 14. Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler. İstanbul: ÇEKVA Yay. 215.)