DÂLÎ, Şeyh Dâli Dede, Kartal Dede

(d. ?/? - ö. 1010/1601)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Larende’de doğdu. Kartal Dede sanıyla tanındı. Sefîne-i Nefîse’de ümmî olarak gösterilmişse de Esrar Dede (Genç 2000: 175) şiirlerinden Dâlî’nin ümmî olmadığının anlaşılabileceğini söylemiştir. Semâhâne-i Edeb’de (1309: 65) ise Dâlî’nin Şam Mevlevihanesi şeyhi olduğunda yazdığı mesnevinin başlangıç beyitleri olan “nehedat ümmiyyen ve nezelet ilmiyyen (cehalet yükseldi, ilim alçaldı)” beyitleri örnek verilerek, takip eden satırlarda “evâil-i hâlinde ümmî iken bi’l-âhire berekât-ı enfâs-ı evliyâ-yı kirâm ile vâkıf-ı ulûm-ı mütenevvi’a oldukları anlaşılıyor.” cümlesiyle Dâlî’nin büyük evliyanın lütufları sayesinde ümmîlikten kurtulduğu ifade edilmiştir. Dâlî, Bostan Dede’nin hizmetine girmiş ve onun tarafından yetiştirilmiştir. Şam Mevlevihanesi’ne şeyh oldu. 1010/1601 tarihinde vefat etti.

 Esrar Dede ve Semâhâne-i Edeb’de Dâlî’nin mesnevisi olduğu belirtiliyorsa da bu esere ulaşılamadı. Şiirleri başarılı olarak değerlendirilmektedir. 

Kaynakça

Enver, Ali (1309). Semâhâne-i Edeb. İstanbul: Âlim Matbaası.

Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrâr Dede, Tezkire-i Şu’ârâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay.

İpekten, Haluk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KB Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.)  (2001). Mehmet Nail TumanTuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri.  Ankara: Bizim Büro Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. VOLKAN KARAGÖZLÜ
Yayın Tarihi: 12.05.2014
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Lâlâ olalı la’line gül haddine lâle

Lü’lü’ dişinün bendesidir akd-i le’âli


Gûyâ ki miskdür gelüben üstine konmış

Şîrîn lebi üstündeki ol dâne-i hâli

(Enver, Ali (1309). Semâhâne-i Edeb. İstanbul: Âlim Matbaası. 65.)


Gazel

Nice yüz bin dil-rübâ var âşık ammâ binde bir

Âleme insân-ı kâmil gelmez illâ binde bir


Zulmet-i hecründe fikr-i leblerün âb-ı hayât

Hızr-veş vuslat müyesser olmaz ammâ binde bir


Ey şeh-i mülk-i melâhat yıkma gönlüm şehrini

Her diyâre devr-i dîger olmaz illâ binde bir


Sâl-i Hicret binbir oldı gelmedi bir er veli

Hazret-i Monlâ gibi olalı dünyâ binde bir


Bir kesicidür kılıcı Dâliyâ bil bekcisi

Kim harâmîdür olur zâhir hüveydâ binde bir


Gazel

Her kaçan itse semâ şevk ile monla kûçegi

Devr ider anun ile çarh-ı mu’allâ kûçegi


Mülket-i dehre Süleymânlık iderse yeridür

Mantıkut’t-tayr bilür Hazret-i Monlâ kûçegi


Mürde-i ehl-i dili eyledi ihyâ nefesün

Oldı la’lün sanma Hazret-i Îsâ kûçegi


İstivâmuz meh-i nev gibi felekde görinür

Göge irdi başumuz olalı Monla kûçegi


Hazret-i Pîr-i Celâl’ün olalı Dâlî kulı

Didiler şimdi bize ma’nîde Mevlâ kûçegi

(Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrâr Dede, Tezkire-i Şu’ârâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay. 176-177.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1NESÎBÎ, Emîr Ahmed Efendid. ? - ö. Temmuz/Ağustos 1612Doğum YeriGörüntüle
2VELED, Sultân Veled, Bahâeddîn Muhammed Veledd. 25 Nisan 1226 - ö. 11 Kasım 1312Doğum YeriGörüntüle
3KEMÂL ÜMMÎ, İsmâ’îld. 1375-1376 ? - ö. 1475-1476Doğum YeriGörüntüle
4TEVFİK, Tevfik Efendid. ? - ö. 1601Ölüm YılıGörüntüle
5MOLLA MÂSÛM, Mehmed Mâsûm Efendid. ? - ö. 1601Ölüm YılıGörüntüle
6SEYYİD SEYFÎ / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendid. ? - ö. 1601Ölüm YılıGörüntüle
7NÛRÎ, Abdülahadd. 1595 - ö. 1651MeslekGörüntüle
8BEDRÎ, Şeyh Bedreddin Efendid. 1819/1820 - ö. 1878MeslekGörüntüle
9KÂSIM, Kâsım Deded. ? - ö. 1640-41MeslekGörüntüle
10ŞEYDÂd. ? - ö. 1580Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11HAYÂLÎ, Hayâlî-i Nevâyîd. ? - ö. 1544-45Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12VAHYÎ, Açuk Kadıoğlu Mustafâ Vahyî Efendid. ? - ö. 1542Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13MUHTÂR, Hasırcı-zâde Sülün Efendi-zâde Ahmed Muhtâr Efendid. 1820 - ö. 1901Madde AdıGörüntüle
14HÂTİF, Hâtif Mehmed Efendid. ? - ö. 1 Ekim 1809Madde AdıGörüntüle
15MUHARREM DEDEd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle