DÂLÎ, Şeyh Dâli Dede, Kartal Dede

(d. ?/? - ö. 1010/1601)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Larende’de doğdu. Kartal Dede sanıyla tanındı. Sefîne-i Nefîse’de ümmî olarak gösterilmişse de Esrar Dede (Genç 2000: 175) şiirlerinden Dâlî’nin ümmî olmadığının anlaşılabileceğini söylemiştir. Semâhâne-i Edeb’de (1309: 65) ise Dâlî’nin Şam Mevlevihanesi şeyhi olduğunda yazdığı mesnevinin başlangıç beyitleri olan “nehedat ümmiyyen ve nezelet ilmiyyen (cehalet yükseldi, ilim alçaldı)” beyitleri örnek verilerek, takip eden satırlarda “evâil-i hâlinde ümmî iken bi’l-âhire berekât-ı enfâs-ı evliyâ-yı kirâm ile vâkıf-ı ulûm-ı mütenevvi’a oldukları anlaşılıyor.” cümlesiyle Dâlî’nin büyük evliyanın lütufları sayesinde ümmîlikten kurtulduğu ifade edilmiştir. Dâlî, Bostan Dede’nin hizmetine girmiş ve onun tarafından yetiştirilmiştir. Şam Mevlevihanesi’ne şeyh oldu. 1010/1601 tarihinde vefat etti.

 Esrar Dede ve Semâhâne-i Edeb’de Dâlî’nin mesnevisi olduğu belirtiliyorsa da bu esere ulaşılamadı. Şiirleri başarılı olarak değerlendirilmektedir. 

Kaynakça

Enver, Ali (1309). Semâhâne-i Edeb. İstanbul: Âlim Matbaası.

Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrâr Dede, Tezkire-i Şu’ârâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay.

İpekten, Haluk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KB Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.)  (2001). Mehmet Nail TumanTuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri.  Ankara: Bizim Büro Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. VOLKAN KARAGÖZLÜ
Yayın Tarihi: 12.05.2014
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Lâlâ olalı la’line gül haddine lâle

Lü’lü’ dişinün bendesidir akd-i le’âli


Gûyâ ki miskdür gelüben üstine konmış

Şîrîn lebi üstündeki ol dâne-i hâli

(Enver, Ali (1309). Semâhâne-i Edeb. İstanbul: Âlim Matbaası. 65.)


Gazel

Nice yüz bin dil-rübâ var âşık ammâ binde bir

Âleme insân-ı kâmil gelmez illâ binde bir


Zulmet-i hecründe fikr-i leblerün âb-ı hayât

Hızr-veş vuslat müyesser olmaz ammâ binde bir


Ey şeh-i mülk-i melâhat yıkma gönlüm şehrini

Her diyâre devr-i dîger olmaz illâ binde bir


Sâl-i Hicret binbir oldı gelmedi bir er veli

Hazret-i Monlâ gibi olalı dünyâ binde bir


Bir kesicidür kılıcı Dâliyâ bil bekcisi

Kim harâmîdür olur zâhir hüveydâ binde bir


Gazel

Her kaçan itse semâ şevk ile monla kûçegi

Devr ider anun ile çarh-ı mu’allâ kûçegi


Mülket-i dehre Süleymânlık iderse yeridür

Mantıkut’t-tayr bilür Hazret-i Monlâ kûçegi


Mürde-i ehl-i dili eyledi ihyâ nefesün

Oldı la’lün sanma Hazret-i Îsâ kûçegi


İstivâmuz meh-i nev gibi felekde görinür

Göge irdi başumuz olalı Monla kûçegi


Hazret-i Pîr-i Celâl’ün olalı Dâlî kulı

Didiler şimdi bize ma’nîde Mevlâ kûçegi

(Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrâr Dede, Tezkire-i Şu’ârâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay. 176-177.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1VÜCÛDÎ, Mehmedd. ? - ö. 1612Doğum YeriGörüntüle
2PÎRÎ, Pir Ahmed Efendid. ? - ö. 1565Doğum YeriGörüntüle
3EMRÎ, Emrullah Efendi bin Nasûh Efendid. ? - ö. Eylül-Ekim 1702Doğum YeriGörüntüle
4HÂLETÎ, Mehmed Hâletî Deded. ? - ö. 1601Ölüm YılıGörüntüle
5FÂNÎ, Fânî Çelebid. 1543 ? - ö. 1601\\\'den sonraÖlüm YılıGörüntüle
6ŞEYH KAYGUSUZ ALÎ Efendi, Alâü’d-dîn Efendid. ? - ö. 1601Ölüm YılıGörüntüle
7HAYRANÎ, Muhammedd. ? - ö. 1856MeslekGörüntüle
8SELÎM, Selîm Deded. ? - ö. 1688-89MeslekGörüntüle
9SÂLİK, Halild. ? - ö. 1625-26 veya 1722-23MeslekGörüntüle
10DESFÛRÎ, Şemseddin Efendid. ? - ö. 1597Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11HÜDÂYÎ-İ KADÎM, Mustafad. d. ? - ö. 1584Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12GARÎBÎ, Garîbî Çelebid. ? - ö. 1520Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13FEVRÎ, Mahmûd Efendid. ? - ö. 1774-75Madde AdıGörüntüle
14YÛSUF, ŞEYHOĞLU, Şeyh Baba Yûsuf Sivrihisarîd. ? - ö. 1512Madde AdıGörüntüle
15FEHMÎ, Malkoç-zâde Hacı Mehmed Fehmîd. 1823 - ö. 1874Madde AdıGörüntüle