Madde Detay
DÎDE, Mirza Nasrullah
(d. 1212/1797 - ö. 1287/1870)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Azeri)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Dîde mahlasını kullanan şairin gerçek ismi Nasrullah, lakabı Mirza’dır. Rus idaresi döneminde Kurbanbeyov soyadını almıştır. 1212/1797 yılında Şamahı kenti civarındaki Fit Kalesi’nde doğmuştur (Rüstemov 1974: 72). Babası Kurban Bey, 1792-1820 yılları arasında Şamahı Hanlığı’nı yöneten Mustafa Han’ın kâtip ve münşisidir (Mümtaz 1928: 6). Babasını erken kaybeden Dîde’yi, Mustafa Han Tebriz’de okutmuş, Şamahı’ya dönüşünün ardından kâtiplik görevi vererek maişetini temin etmiştir (Mümtaz 1928: 6). Dîde Arapça, Farsça, Rusça ve Ermeniceyi iyi derecede öğrenmiştir(Rüstemov 1974: 72). Hayatının son döneminde Şamahı’da okul açarak öğretmenlik yapmıştır (Mümtaz 1928: 7). 1287 Şaban/1870 Kasım’ında Şamahı’da ölmüştür (Mümtaz 1928: 12). Mezarı Şamahı’da Lalezar Mezarlığı’ndadır (Geniyev 2010: 31).
Eserleri şunlardır:
1. Dîvân: Dîde’den ilk bahseden kişi olan Seyyid Azim Şirvânî, Tezkire’sinde, şairin Dîvân-ı Kasâid ü Gazeliyyât’ı bulunduğunu söylüyorsa da (Rüstemov 1974: 72), Dîvân’ına henüz rastlanamamıştır. Dağınık hâlde bulunan şiirlerinden bir kısmını, Şirvânî’nin ardından Dîde’yi araştıran ilk kişi olan Mümtaz derleyerek yayımlamıştır (1928). Yine Mümtaz’ın derlediği şiirler 2004 yılında Bakü’de tekrar basılmıştır (Gurbanbeyov 2004).
2. Kitâbü’n-Nasâyih: İki fasıl ve bir hatimeden oluşan bu kitabı Dîde, ders verdiği okulda okutmak üzere yazmıştır. Her fasıl on iki baptan müteşekkildir. Birinci fasılda on iki iyi huydan, ikinci fasılda on iki kötü huydan bahsedilir. Kitabın nestalikle yazılmış 1857 tarihli, 150 sayfalık müellif hattı yazması Azerbaycan Millî İlimler Akademisi Fuzûlî Yazmalar Enstitüsü’nde D-353 numarada muhafaza edilmektedir. 2008 yılında Bakü’de basılmıştır (Nağısoylu 2008).
3. Kitâb-ı Maktel. Hz. Hüseyin’in katlinden bahseden bu eseri Şirvânî, Fuzûlî’nin Hadîkatü’s-Süedâ’sından geri kalmayan bir eser olarak tanımlar (Rüstemov 1974: 72).
Şirvânî; Dîde’yi “şairlerin şeyhi” olarak tanımlar (Rüstemov 1974: 72). Dîde’nin gazellerini görmediği anlaşılan Mümtaz da şairin kasidelerinin çok güzel, mersiyelerinin ehemmiyetsiz olduğunu belirtir (1928: 12). Dîde; Seyyid Azim Şirvânî, Kasım Zûî, Sâbir gibi şairler üzerinde etkili olmuştur.
Kaynakça
Garayev, Nesreddin (2010). XIX Esr Azerbaycan Edebi Meclisleri. Bakü: Nurlan.
Garayev, Nesreddin (hzl.) (1987). Poetik Meclisler. Bakü: Yazıçı Yay.
Geniyev, Seyfeddin (2010). Beytüs-Sefa Edebi Meclisi. Bakü: Elm ve Tehsil Yay.
Gurbanbeyov, Reşid (hzl.) (2004). Mirze Nesrullah bey Dide (Gurbanbeyov), Bahariyye. Bakü: Azerbaycan Universiteti Neşriyatı.
Mümtaz, Selman (1928). Azerbaycan Edebiyyatı: Mirza Nasrullah Bey Dîde. Bakü: Azerneşir.
Nağısoylu, Möhsün (hzl.) (2008). Mirze Nesrulla Dide, Kitabün Nesayeh. Bakü: Nurlan.
Rüstemov, Süleyman (hzl.) (1974). Seyid Ezim Şirvani, Eserleri. C. 3. Bakü: Elm Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: AZAD AĞAOĞLUYayın Tarihi: 03.04.2014Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Çıkdı rahm-i şâhdan tıfl-ı şeref-efzâ-yı gül
Geldi Meryem’den zuhûra Hazret-i Îsâ-yı gül
Bir celâl ü hüsn ile çıkdı fezâ-yı âleme
Devlet-i dünyâya degdi tal’at-ı zîbâ-yı gül
Nûr u tal’at gevherinde fıtrat-ı asliyyedir
Subh-dem hûrşîde benzer gicelerdür ay gül
Âlem-i gül-zârda bir Hüsrev-i sâhib-celâl
Yâ çıkub taht-ı zümürrüd üstine Dârâ-yı gül
Bülbül-i Mecnûn’ı kıldı bâ-haber bâd-ı sabâ
Yatma dur gülzâra gelmiş seyr içün Leylâ-yı gül
Dîde nergis tek hayâlün hâmesin bîdâr kıl
Her zaman tahrîr kıl vasf-ı ruh ü inşâ-yı gül
(Rüstemov, Süleyman (hzl.) (1974). Seyid Ezim Şirvani, Eserleri. C. 3. Bakü: Elm Yay. 75.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 03.04.2014Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Çıkdı rahm-i şâhdan tıfl-ı şeref-efzâ-yı gül
Geldi Meryem’den zuhûra Hazret-i Îsâ-yı gül
Bir celâl ü hüsn ile çıkdı fezâ-yı âleme
Devlet-i dünyâya degdi tal’at-ı zîbâ-yı gül
Nûr u tal’at gevherinde fıtrat-ı asliyyedir
Subh-dem hûrşîde benzer gicelerdür ay gül
Âlem-i gül-zârda bir Hüsrev-i sâhib-celâl
Yâ çıkub taht-ı zümürrüd üstine Dârâ-yı gül
Bülbül-i Mecnûn’ı kıldı bâ-haber bâd-ı sabâ
Yatma dur gülzâra gelmiş seyr içün Leylâ-yı gül
Dîde nergis tek hayâlün hâmesin bîdâr kıl
Her zaman tahrîr kıl vasf-ı ruh ü inşâ-yı gül
(Rüstemov, Süleyman (hzl.) (1974). Seyid Ezim Şirvani, Eserleri. C. 3. Bakü: Elm Yay. 75.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Çıkdı rahm-i şâhdan tıfl-ı şeref-efzâ-yı gül
Geldi Meryem’den zuhûra Hazret-i Îsâ-yı gül
Bir celâl ü hüsn ile çıkdı fezâ-yı âleme
Devlet-i dünyâya degdi tal’at-ı zîbâ-yı gül
Nûr u tal’at gevherinde fıtrat-ı asliyyedir
Subh-dem hûrşîde benzer gicelerdür ay gül
Âlem-i gül-zârda bir Hüsrev-i sâhib-celâl
Yâ çıkub taht-ı zümürrüd üstine Dârâ-yı gül
Bülbül-i Mecnûn’ı kıldı bâ-haber bâd-ı sabâ
Yatma dur gülzâra gelmiş seyr içün Leylâ-yı gül
Dîde nergis tek hayâlün hâmesin bîdâr kıl
Her zaman tahrîr kıl vasf-ı ruh ü inşâ-yı gül
(Rüstemov, Süleyman (hzl.) (1974). Seyid Ezim Şirvani, Eserleri. C. 3. Bakü: Elm Yay. 75.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Çıkdı rahm-i şâhdan tıfl-ı şeref-efzâ-yı gül
Geldi Meryem’den zuhûra Hazret-i Îsâ-yı gül
Bir celâl ü hüsn ile çıkdı fezâ-yı âleme
Devlet-i dünyâya degdi tal’at-ı zîbâ-yı gül
Nûr u tal’at gevherinde fıtrat-ı asliyyedir
Subh-dem hûrşîde benzer gicelerdür ay gül
Âlem-i gül-zârda bir Hüsrev-i sâhib-celâl
Yâ çıkub taht-ı zümürrüd üstine Dârâ-yı gül
Bülbül-i Mecnûn’ı kıldı bâ-haber bâd-ı sabâ
Yatma dur gülzâra gelmiş seyr içün Leylâ-yı gül
Dîde nergis tek hayâlün hâmesin bîdâr kıl
Her zaman tahrîr kıl vasf-ı ruh ü inşâ-yı gül
(Rüstemov, Süleyman (hzl.) (1974). Seyid Ezim Şirvani, Eserleri. C. 3. Bakü: Elm Yay. 75.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | KARA HACI YUSİF OĞLU | d. 1852 - ö. 1932 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | DOSTU, Şirvanlı | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | ATABALA MİRZAYEV | d. 1929 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | ZİHNÎ, Bayburtlu | d. 1797 - ö. 1859 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | HÂLİS, Şeyh Abdurrahman Hâlis Talebânî | d. 1797 - ö. 1858 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | ÂSAF, Mehmed Emîn, Tersâne Emîni-zâde | d. 1797 - ö. 1842 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | TEVHÎD, Seyyid Ahmed Tevhîd Efendi | d. 1807 - ö. 1870 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Mirza Kâzım Bey | d. 1802 - ö. 27 Kasım 1870 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | DİDARÎ | d. ? - ö. 1870 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Mehmet Güler | d. 20 Eylül 1944 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | Ercan Köksal | d. 24 Ağustos 1983 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | İbrahim Tarık Çakmak | d. 1912 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | ŞUKÛHÎ, Hacı Mehdi | d. 1829 - ö. 1896 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | NAZMÎ, Ali (Şirvanlı) | d. 1858 - ö. 1921 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | HASAN, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | ZİHNÎ, Topçubaşı-zâde Zihnî Bey | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | AYÂNÎ, Bursalı | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | FÂNî, Ömer Efendi | d. ? - ö. 1622 | Madde Adı | Görüntüle |