Madde Detay

1254/1838 yılında İstanbul'da doğdu. Asıl adı Süleymân Hüsnî Paşa'dır. Şiirlerinde Hüsnî mahlasını kullandı. Harbiye Mektebi'nden mezun olduktan sonra atandığı bütün görevlerde başarılı hizmetler verdi. Askerî Mektebler Nezaretinde iken askerî rüşdiye mekteblerini ve bunların öğretmenlerini yetiştiren okullar açtı. Mekteb-i Fünûn-ı Harbiye'de kitabet hocalığı yaptı. Önce Karadağ'da sonra Osmanlı-Rus harbinde Şıpka'da başkumandan olarak kahramanca savaştı. Şıpka Kahramanı olarak tanındı. Müşirlik rütbesine kadar yükseldi. Sultan Abdülazîz'in tahttan indirilmesi olayına karıştığı iddiasıyla mahkeme edilip rütbesi sökülerek Bağdat'ta ikamete memur edildi. Oğlu Sâmi Bey, Süleymân Paşa Muhâkemesi adlı eserinde mahkeme safahatını ve babasının özel ve siyasi hayatını teferruatıyla yazdı. Süleymân Paşa on dört yıl Bağdat'ta kaldı. 1308/1890 senesinde Bağdat'ta vefat edip Mûsâ Kâzım Câmii içindeki Ebû Yûsuf Hazretleri'nin mescidinin girişine defnedildi.

Eserleri şunlardır:

1. Hiss-i İnkılâb: Sultan Abdülazîz'in tahttan indirilişi ile V. Murâd'ın tahta çıkışını anlatır. 1326 senesinde 64 sayfa olarak İstanbul'da basılmıştır.

2. İlm-i Hâl-i Kebîr: Dinî bir eserdir. Bu eser muhtelif tarihlerde 1300 senesine kadar üç defa basılmıştır. Bütün baskılar 120 sayfa civarındadır.

3. İlm-i Hâl-i Sagîr: Dinî bir eserdir. Bu eser muhtelif tarihlerde 1317 senesine kadar İstanbul'da 13 defa basılmıştır. Bütün baskılar 48-54 sayfa hacmindedir.

4. Mebâni'l-İnşâ: Bu eser 1288-1289 yıllarında iki cilt olarak İstanbul'da basılmıştır. Birinci cilt 280 sayfa, ikinci cilt 295 sayfadır. Süleymân Paşa'nın Mekteb-i Fünûn-ı Harbiye'deki kitabet hocalığı sırasında ihtiyaç duyarak kaleme aldığı bir eserdir. Dîbâce'da başvurduğu eserleri açıklar. Giriş kısmında ilm-i inşâ ve ilm-i edeb tarif edilir. Birinci cildin ilk üç bölümü kelime ve kelam konularına ayrılmıştır. Daha sonra beyan, mecaz, teşbih, kinaye, isti'are, fesahat, belagat gibi bahisler ele alınır. Bu cildin sonunda lafza bağlı sanatlar anlatılır. İkinci cilt mana ile ilgili sanatlara, şiir ve nevilerine; vezin, kafiye ve edebî örneklere yer verir. Bu eser hazırlanırken Lefranc'ın Traite Theorique et Pratique de Litterature adlı eserinden geniş ölçüde yararlanılmıştır. Süleymân Paşa edebiyat nazariyatı sahasında garba açılan ilk müellifimizdir. Bu bakımdan eserde kullandığı birtakım ıstılahlar yerine oturmamıştır. Doğu ve batı kaynaklarından istifade ile hazırlanmış olmasına rağmen eserde bir terkip yoktur. Yine de ilk olarak bu eserle Avrupaî edebiyat anlayışına pencere açılmıştır denilebilir. Örneklerinin bolluğu ile bu kitap sahasında bir merhale sayılmaktadır.

5. Sarf-ı Türkî: Mekteplerde okutulmak için hazırlanmıştır. İstanbul'da basılmıştır.

6. Târîh-i Âlem: Âdem Peygamber'in yaratılışından İslamiyetin doğuşuna kadar geçen olayları kapsayan büyük bir cilttir. 1293 yılında 1024 sayfa hâlinde İstanbul'da basılmıştır.

7. Tercüme-i Risâle-i İrâde-i Cüz'iyye: Kelama dair bir eserdir. Akkirmânî risalesinin tercümesidir. İstanbul'da basılmıştır.

8. Umdetü'l-Hakâyık: Bu eser 1293/1877 Osmanlı-Rus harbine dair mufassal bir tarih olup daha önce Cerîde-i Askeriyye'de yayımlanan ve 1293 Osmanlı-Rus harbini tenkit maksadıyla yazılmış Harb-i Âhir ve İstihkâmât adlı eseri tenkit için yazılmış 3000 sayfaya yakın bir kitaptır. Altı cilt hâlinde 1928 senesinde İstanbul'da basılmıştır. Eserde mükemmel haritalar da bulunmaktadır.

Süleymân Paşa'nın Türk edebiyatına en büyük hizmeti edebiyat kurallarını bildiren Mebâni'l-İnşâ adlı eseri yazmasıdır. Aynı zamanda iyi bir şairdi. Târîh-i Âlem adlı eserinden dolayı 1875 yılında Paris'te toplanan Coğrafya Kongresi'nde kendisine ikinci rütbeden bir madalya verilmiştir.

Bursalı Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. II. İstanbul.

Cunbur, Müjgan (2004). "Hüsnî Paşa". Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. V. Ankara: AKM Yay.

Sâmi Bey (1328). Süleyman Paşa Muhâkemesi. İstanbul.

Süleymân Hüsnî Paşa (1289). Mebâni'l-İnşâ. C. II. İstanbul.

Süleyman Nazîf (1328). Süleyman Paşa. Bağdat.

Tevetoğlu, Fethi (1988). Süleyman Paşa. Ankara.

Mebâni'l-İnşâ'dan

Şi'r

Şi'r kuvve-i muhayyile ve mütefekkire ile mevzûn ve mukaffâ olarak tertîb edilen kelâma derler. Şi'rin mevzû'u talâkat ve beyândır ki iktisâbı her ferd içün bir dereceye kadar lâzımdır. Nitekim dehân-ı dürer-bâr-ı Hazret-i Risâlet'den şeref-sudûr eden hadîs-i şerîflerinin mü'eddâ-yı celîlleri dahi lüzûm-ı mezkûru mü'eyyed ve nâtıkdır. Şâ'ir gerek müvelledât-ı tabî'iyyyi teşhîr ve irâ'ede ve gerekse ma'âric-i ta'akkulâta su'ûd ve irtikâda isti'mâl edecegi mazmûna müzeyyen bir sebk ve hey'et ve hissiyâtı tahrîk edebilir hakîkat i'tâ ve izâfe etmelidir. Şu'arâ re'y-i emîn meşhûdumuz olan suver-i eşyâyı zînet ve mutâbakat ile irâ'e eder ve delâlet-i zihniyye ile intikâl olunacak mâhiyyât-ı eşyâyı havâsımıza arz ve takdîm eyler. İşte bu eser-i bedî'-i fıtrata ki şu'arânın bızâ'a-i bihterînidir, tecelliyât denilir. Fakat en vâsi' tahayyülât bile sâhibini şâ'ir-i hakîkî unvânına mâlik edemez. Onun içün tahayyülâtın bu derecesinde vukûf eden tabî'ata tabî'at-ı âdiye ta'bîr olunur.

(Süleymân Hüsnî Paşa (1289). Mebâni'l-İnşâ. C. II. İstanbul. 92-93.)