NÂ'İL

(d. 1240/1824 - ö. 1303/1885)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

 1240/1824-25 senesinde Kayseri’de doğdu. Asıl adı Mehmed Nâ’il’dir. Kayseri müftüsü Sâlim Efendi’nin oğludur. “Nâ’il-i Ebu’l-fezâil” lakabıyla tanındı. Babası Sâlim Efendi, doğumuna Güherveş Sâlimâ söyle babayâne ana târîh / Kadem saldı Muhammed Nâ’il oğlum geldi dünyâya beytini tarih düştü. Gerekli ilk bilgilerini aldıktan sonra Arapçayı ve dinî ilimleri babasından, Farsçayı da Osman Seyfi Bey’in oğlu Şa’bân Beyefendi’den öğrendi. Bir aralık Kayseri’nin meşhur âlimlerinden Kâsım Efendi’den ders aldı. Otuz yıldan fazla ilim tahsil etmekle uğraştı. Medrese tahsilini tamamladıktan sonra babası Sâlim Efendi’den icâzet-nâmesini aldı. Bir müddet Kayseri’de ilim öğretmekle meşgul oldu. Özellikle fıkıh olmak üzere şer’î ilimlerde yüksek derecesi sayesinde -bütün dedeleri ve babası Sâlim Efendi gibi ona da- Kayseri müftülüğü görevi tevdi edildi. 3 Cemâziyelâhir 1298/3 Mayıs 1881'de aldığı fetva görevini 1303/1885-86 tarihindeki ölümüne kadar sürdürdü. Kabri Kayseri’de İbrahim Tennûrî türbesi civarındadır.

Ahmed Nazif, "Kendileri âlim ve zarif şahsiyetlerin büyüklerinden olup hikmet ve şeriat fenlerinin derinliklerine vâkıf, Farsçanın inceliklerini anlayan, nükteci bir fâzıl, seçkin bir şair idiler. Gönle yer eden şiirleri, fazilet ve irfanına eşsiz birer delildir." (1991: 96) diyerek şairin ilmî ve edebî yönünü değerlendirir. İbnü'l-Emin Mahmud Kemal de şairin “gibi” redifli gazelini emsal göstererek “ağzı söze pek yakışan ve söylediğini bilen ayıklardan olduğu" değerlendirmesini yapmıştır. Şairin mahallî şiir mecmualarında bulunan şiirleri Ahmet Emin Güven tarafından derlenerek yayımlanmıştır (1999: 141-221). Buradaki şiirlerinden anlaşıldığına göre divan edebiyatının hemen bütün nazım şekillerinden ürünler veren Nâil’in Enver, Mes’ûd, Hâşim Şefîk, Sâlim gibi babası, kardeş ve yakın çevresinden hemşehrisi şairlerle nazireleştiği, birbirlerinin şiirlerine tahmisler, tesdisler yazdıkları anlaşılmaktadır. Yine bu şiirlerden şairin Hâmî adlı bir kardeşi olduğuna da öğrenebiliyoruz.

Kaynakça

Diriöz, Meserret, Haydar Ali Diriöz (hzl.). (1991). Ahmed Nazif, Kayseri Meşhurları (Kayseriyye Meşâhiri). Kayseri.

Güven, Ahmet Emin (1999). Şair Hisarcıklızadeler. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yay.

Güven, Ahmet Emin (2000). Kayseri’de Mecmualar. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yay.

İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C.2. İstanbul: Dergâh Yay.

Köksal, M. Fatih (1998). Kayserili Divan Şairleri. Kayseri: Geçit Yay.

Kurnaz, Cemal, M. Tatcı (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî - Dîvân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.2. Ankara: Bizim Büro Yay.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1986). “Nâil”. C.6. İstanbul: Dergâh Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. MEHMET FATİH KÖKSAL
Yayın Tarihi: 03.01.2014
Güncelleme Tarihi: 22.08.2021

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Nâle-i dil-sûzumuz hayret-fezâdır ney gibi

Dehşet-efzâdır figânım na’re-i hey hey gibi

 

Girmedi bir kerrecik dâmânı yârin destime

Pâyine çok düşdüm ammâ hayf o şûhun fey gibi

 

Çeşm-i bîmârın gamıyla gör nasıl kan dökdi göz

San Kızılırmak’daki emvâc-ı pey-der-pey gibi

 

Yâreden yer kalmadı yâr olsun artık Yaradan

Çeşm ü müjgânın ser-â-pâ tende işler key [gibi]

 

Ol büt-i sengîn-dilin bezmi beni bî-şerm ider

Var mı her meşrebden anlar şey cenâb-ı mey gibi

 

Dilde cânâ kalmadı sabr u tahammül yâreden

Çeşm-i hûn-hârın ne kanlar içdi câm-ı mey gibi

 

Şerm ile takdîm ider Nâ’il bu nev-güftârını

Tuhfe-i bezm-i hünermendân olur bir şey gibi

(Diriöz, Meserret ve Haydar Ali Diriöz (hzl.). (1991). Ahmed Nazif, Kayseri Meşhurları (Kayseriyye Meşâhiri). Kayseri. 96.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1İsmet Özeld. 19 Eylül 1944 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2YETER BİBİ, Yeter Demircid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3SÂLİM, Mehmedd. 1775/76? - ö. 1858Doğum YeriGörüntüle
4MUSTAFA NÛRÎ PAŞAd. 1824 - ö. 1890Doğum YılıGörüntüle
5EMÎN/VAHÎD, Solaklar Kethudâsı-zâde Mehmed Emîn Vahîd Efendid. 1824 - ö. 1887Doğum YılıGörüntüle
6SÂFÎ, Ahmed Sâfî, Tokatlıd. 1824 - ö. 1873Doğum YılıGörüntüle
7RÜŞDÎ, Mühürdâr-zâde Hüseyin Hüsnî Rüşdî Efendid. 1819 - ö. 1885Ölüm YılıGörüntüle
8BENDÎd. 1839 - ö. 1885Ölüm YılıGörüntüle
9ŞEMSÎ BABA, Yûsuf Şemseddîn, Eğribozlud. 1796 - ö. 1885Ölüm YılıGörüntüle
10MUSLİHİDDİN, Muslihiddin Lârî Efendid. ? - ö. 1571/1572MeslekGörüntüle
11İZZET, İzzet Efendid. ? - ö. 1821MeslekGörüntüle
12SA'DÎ, Hâfız Ahmed Sa'dî, Havran-Edremitlid. ? - ö. 1882MeslekGörüntüle
13ZÂHİRÎ, Hacı Abdullah Ağad. ? - ö. 1824-25Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ŞERÎFÎ, Muhammedd. 1772 - ö. 1844Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15NEBÎL, Mehmed Nebîl Bey, Hâfız Mehmed Nebîl Bey, Nebîl Beyd. 1842-43 - ö. 1890Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16HİCÂZÎ, Ahmed Hicâzî Efendid. ? - ö. 1630-31Madde AdıGörüntüle
17NİHÂLÎ, Vekil Sinan-zâde Mehmed Nihâlî Efendid. ? - ö. 2 Ocak 1618Madde AdıGörüntüle
18ZEYNEBd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle